نویسنده

دانشیار انسان شناسی و مطالعات فرهنگی/پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

این مقاله به معرفی و تحلیل دین از منظر "انسان شناسی شناختی" می پردازد و به دنبال پاسخ به این پرسش کلیدی است که "وضعیت دین در جامعه امروز ایران چگونه است؟". برای این امر، مفهوم سکوالر شدن، مورد توجه قرار گرفته و تالش شده است با رویکرد انسان شناسی شناختی، وجوه مختلف بحث، مورد تحلیل قرار گیرد. در این مقاله، پس از بیان جایگاه دین در مطالعات انسان شناسی، ابتدا رویکرد "علم شناختی دین" و سپس "انسان شناسی شناختی" به نحو اجمالی بیان و در پایان براساس این رویکرد، تفسیری از وضعیت دین و فرایند سکوالر شدن در جامعه کنونی ایران ارائه شده است. مبنای روش شناختی به کار رفته در این مقاله تحلیل مفهومی و نظری است که نگارنده بر مبنای تجربه زیسته و رویکرد خودمردم نگارانه به کار برده است. نویسنده به عنوان مردم نگار حرفه ای که در جامعه ایران پرورش یافته و زندگی کرده، مشاهدات و تجربه های زیسته اش را در چارچوب رویکرد انسان شناسی شناختی، تجزیه و تحلیل کرده است. نتیجــه تحقیق حاکی از آن اســت که طرحواره بنیادین جامعه ایرانی، دینی اســت و اگرچه تحوالت ساختاری در زمینه اجتماعی دین در ایران معاصر رخداده است اما مدل های فرهنگی ایران همچنان دینی هستند و نمی توان از سکوالر شدن مدل های فرهنگی دین نام بر

کلیدواژه‌ها

 
برمن، مارشال (1381) تجربه مدرنیته: هر آنچه سخت و استوار است دود می شود و به هوا می رود. ترجمه مراد فرهادپور. تهران: طرح نو.
بارث، فردریک (1343) عشایر جنوب پارس: ایل باصری از ایلات خمسه. ترجمه کاظم ودیعی، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی
همیلاتون، ملکم ( 1377) جامعه شناسی دین. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: انتشارات تبیان.
شجاعی زند، علیرضا (1383) عرفی شدن در غرب مسیحی و شرق اسلامی. تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل.
شجاعی زند، علیرضا (1393) نقد و ارزیابی "گویه های به کار رفته" در ارزیابی دینداری در ایران. مجله راهبرد فرهنگ، شماره 26، تابستان 1393؛ صفحه 7-38.
برگر، پیتر (1380) افول سکولاریسم. ترجمه افشار امیری. تهران: نشر پنگان
برگر، پیتر (1377) بر حلاف جریان. ترجمه سید حسین سراجزاده. مجله کیان. شماره 44، آبان و دی.
بلوک، موریس (1389) انسان شناسی شناختی در آزمون میدان پژوهش. ترجمه ناصر فکوهی. تهران: نشر نی.
تاپر، ریچار (1384) تاریخ سیاسی-اجتماعی شاهسون ها. ترجمه حسن اسدی. تهران: نشر اختران
جلیلی، هادی (1383) تأملات جامعه شناسانه درباره سکولار شدن. تهران: طرح نو.
شریفیان، فرزاد (1391) مقدمه ای بر زبان شناسی فرهنگی. ترجمه لیلا اردبیلی. تهران: نشر نویسه پارسی.
ترایتلووا، یانا (1394) انسان شناسی شناختی: گزیده ای از مباحث. ترجمه لیلا اردبیلی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
اردبیلی، لیلا (1394) درآمدی بر انسان شناسی شناختی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
طالبان، محمدرضا (1392) امتناع «امتناع اندازه گیری دین داری». مجله مطالعات اجتماعی ایران. بهار 1392 شماره 1؛ صفحه 166-200.
رحمانی، جبار (1394) آیین و اسطوره در ایران شیعی: انسان شناسی مناسک عزاداری محرم. تهران: نشر خیمه.
رفیع پور، فرامرز (1378) وسایل ارتباط جمعی و تغییر ارزش های اجتماعی. تهران: کتاب فردا.
عبدی، عباس و گودرزی، محسن (1378) تحولات فرهنگی در ایران. تهران: روش
فاضلی، نعمت الله (1388) انسان شناسی مدرن در ایران معاصر. تهران: نسل آفتاب.
حاجیانی، ابراهیم (1393) جامعه شناسی اخلاق (تحلیل وضعیت اخلاق اجتماعی در ایران). تهران: انتشارات جامعه شناسان.
موریس، برایان (1383) مطالعات مردم شناختی دین. ترجمه سید حسین شرف الدین و محمد فولادی. قم: زلال کوثر.
-          Barrett, J.L. (200) "Cognitive Science of Religion: What Is It and Why Is It?" Religion Compass 2007, vol 1
-          Berger, P. (1967) The sacred canopy: elements of sociological theory of religion. Anchore Books.
-          Boyer, P. (2001) Religion Explained: The Evolutionary Origins of Religious Thought Basic Books.
-          D'Andrade, R. (1981) "The cultural part of cognition." Cognitive Sci.5: 179-195.
-          D'Andrade, R.(1995) The Development of Cognitive Anthropology. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
-          D’Andrade, R. G., and C. Strauss, eds. (1992) Human Motives and Cultural Models. Cambridge: Cambridge University Press. Dougherty, J. W. D., ed.
-         Lawson, E. T. and McCauley, RN. (1990)Rethinking Religion: Connecting Cognition and Culture Cambridge University Press.
-          Quinn,Naomi and Holland,Dorothy (1987).”Culture and Cognition”. Cultural Models in Language and Thought. Cambridge: Cambridge University Press.
-          Shore, Bradd.(1996) Culture in mind. Oxford university press.
-          Williams, Raymond. "Base and Superstructure in Marxist Cultural Theory." Problems in Materialism and Culture. London: Verso, 1980.
-          Strauss, C., and N. Quinn. (1997) A Cognitive Theory of Cultural Meaning. Cambridge: Cambridge University press.