نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

روشنفکران و زمامداران ایران و ترکیه به گونه‌ای متفاوت به بازنمایی ناسیونالیسم به مثابه مهمترین عنصر هویت‌بخش مدرن پرداخته‌اند. این مقاله برآن است با استفاده از روش تاریخی- تطبیقی به فهم چگونگی تدوین و اشاعه ناسیونالیسم در این دو کشور نائل آید. بدینسان تحلیل عملکرد روشنفکران این دو کشور با بهره‌گیری از مفاهیم و چارچوب‌سازی‌های فکری- شناختی و انگیزشی که توسط نوزیک، اندرسون، اسنو و بنفورد ارائه شده‌است مدنظر قرار گرفته شده. این روشنفکران کوشیدند یک جماعت خیالی با عنوان ناسیونالیسم را به مثابه پدیده‌ای هویت‌ساز برای مردم و مشروعیت‌بخش برای دولت اقتدارگرا به منظور حفظ تمامیت ارضی معرفی نمایند. اما هریک ضمن برخورداری از مشابهت‌هایی مانند عرب‌ستیزی، غرب‌گرایی، آرمان‌گرایی و کثرت‌زدایی، وجوه خاص خود را پیدا نمود. بارزترین نکته آن است که در ترکیه وجه اسلام‌ستیزی و برتری نژادی این ایده غالب شد و در ایران باستان‌گرایی اهمیت یافت.نهادمندی در ترکیه قوی‌تر صورت پذیرفت و در ایران بیشتر از طریق تبلیغات به آن دامن‌ زده شد.

کلیدواژه‌ها

  •  

    • آزاد ارمکی، تقی و فرهاد نصرتی نژاد(1389). «تبیین جامعه‌شناختی شکل‌گیری دولت مطلقه مدرن در ایران»، نشریه علمی- پژوهشی مسائل اجتماعی ایران، تابستان 1389، سال اول، شماره 1، صص 7-36
    • احمدی، حمید (1383). ایران، هویت، ملیت، قومیت، تهران: مؤسسة تحقیقات و توسعة علوم انسانی
    • استوار، مجید(1396). «نقش روشنفکران ایرانی در ساخت دولت رضاشاه»، فصلنامه رهیافتهای سیاسی و بینالمللی، تابستان 1396 شماره50 ، صص 11-37
    • اندرسون، بندیکت(1389).جماعت تصویری، ترجمة محمد محمدی، تهران: شرکت بین‌المللی پژوهش و نشر یادآوران
    • انصاری، جواد(1373). ترکیه در جستجوی نقشی تازه در منطق، تهران: وزارت امورخارجه
    • بشیریه، حسین(1374). جامعه‌شناسی سیاسی، نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی، تهران: نشر نی
    • بیگ‌دلو، رضا (1380). باستان‌گرایی در تاریخ معاصر ایران، تهران: نشر مرکز
    • خاوری‌نژاد، سعید(1396). نظریه‌های جنبش اجتماعی، تهران: انتشارات فلات
    • دهقانی، رضا(1395). «خاطرة مشترک تاریخی تمدنی ایران و ترکیه و نقش آن در ساخت دولت‌های مدرن دو کشور» نشریه مطالعات روابط فرهنگی بینالملل، زمستان 1395 ، سال اول، شماره 4، صص 35-56
    • رابینسون، ریچارد(1356/2536). جمهوری اول ترکیه، ترجمه ایرج امینی، تهران: کتابفروشی تهران با همکاری موسسه انتشارات فرانکلین
    • روشه، گی(1381). تغییرات اجتماعی، ترجمه منصور وثوقی، تهران: نشر نی
    • ریگین، چارلز(1388). روش تطبیقی فراسوی راهبردهای کمی و کیفی، ترجمه محمد فاضلی، تهران: نشر آگه
    • طالبان، محمدرضا(1388). روش‌شناسی مطالعات انقلاب با تاکید بر انقلاب اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
    • عمویی، حامد(1391). «بررسی مقایسه‌ای سیاست‌های فرهنگی و اجتماعی در ایران و ترکیه: مطالعه تطبیقی دوره رضاشاه و آتاتورک» ، فصلنامه علمی-پژوهشی علوم سیاسی دانشگاه آزاد کرج، پاییز 1391، سال هشتم شماره 20، صص 193-224
    • فاضلی، نعمت‌الله و هادی سلیمانی قره گل(1391). «نقش روشنفکران اواخر دوره قاجار در شکل‌گیری نخستین دولت مدرن در ایران»، فصلنامه علمی پژوهشی جامعه‌شناسی تاریخی، دوره 4، شماره 2، پاییز و زمستان 1391
    • فولادوند، عزت‌الله (1387). فلسفه و جامعه و سیاست، مقاله «چرا روشنفکران با سرمایه‌داری مخالفاند؟» رابرت نوزیک، تهران: نشر ماهی
    • قدیمی قیداری، عباس و شهناز جنگجو قولنجی(1389). «هویت ملی و نگاه ملی‌گرایانه به تاریخ و زبان در دوره حکومت آتاتورک»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، شماره 63، زمستان 1389، صص 81-100
    • قدیمی قیداری، عباس و شهناز جنگجو قولنجی(1390). «نظام آموزشی ترکیه در دوره حکومت کمال آتاتورک(1923-1938)»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال هجدهم، شماره چهارم، زمستان 1390 صص 157-176
    • کاتم، ریچارد(1371). ناسیونالیسم در ایران، ترجمه احمد تدین، تهران: انتشارات کویر
    • کاتوزیان، محمدعلی (همایون)(1384). تضاد دولت و ملت: نظریه تاریخ و سیاست در ایران، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی
    • کرونین، استفانی(1383). رضاشاه و شکلگیری ایران نوین، ترجمه مرتضی ثابت‌فر، تهران: نشرجامی
    • لوئیس، برنارد (1372). ظهور ترکیة نوین، ترجمة محسن علی سبحانی، تهران: نشر مترجم
    • نفیسی، سعید(1372). تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دورة معاصر ج 1، تهران: نشر بنیاد
    • موثقی، احمد(1380). « بررسی تجربه نوسازی فرهنگی وسیاسی در ترکیه در فاصله سال‌های 1920-1950»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 52، تابستان 1380، صص 151-184
    • نورالدین، محمد و حسین موسوی (1383). ترکیه؛ جمهوری سرگردان، بررسی روابط دینداران و سکولارها در جامعه ترکیه، تهران: مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه
    • وینسنت، اندرو (1376). نظریه‌های دولت، ترجمة حسین بشیریه، تهران: نشر نی
    • هابسبام، اریک(1382). عصر امپراتوری، ترجمه ناهید فروغان، تهران: نشر اختران

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

     

    References:

    • Ahmadi, Hamid (2004). Iran, Identity, Nationality, Ethnicity. Tehran: Institute of Research and Development of Human Sciences
    • Amoui, Hamed (2012). Comparative study of cultural and social policies in Iran and Turkey: a comparative study of Reza Shah and Atatürk period. Quarterly Journal of Political Science. Karaj Azad University.Vol.8, No.20, Fall (2012). pp. 193-224
    • Anderson, Benedict (2010). Imagined communities. Translated into Persian by Mohammad Mohammadi. Tehran: Yadaavaran International Research and Publishing Company.
    • Ansari, Javad (1994). Turkey in search of a new role in the region. Tehran: Ministry of Foreign Affairs
    • Azad Aramaki, Taghi&Farhad Nosratinejad (2019). Sociological explanation of the formation of the modern absolute state in Iran. Journal of social issues of Iran. Vol. 25, No.1, Summer(2019), pp. 36-7
    • Bashiriyeh, Hossein (1995). Political sociology, the role of social forces in political life.Tehran: Ney publication
    • Bigdalo, Reza (2008). Archaeology in the contemporary history of Iran. Tehran: The Markaz Publication
    • Cottam, RichardW (1992). Nationalism in Iran. Translated into Persian by Tedayon, Tehran: Kavir Publication
    • Cronin, Stephanie (2004). The making of modern Iran, State and Society, Reza Shah and the Formation of Modern Iran, translated into Persian by Thabitfar, Tehran: Jami publication
    • Dehghani, Reza (2016). The shared historical and cultural memory of Iran and Turkey and its role in the construction of the modern governments of the two countries. Journal of International Cultural Relations Studies. Vol.1, No.4, Winter (2016). pp. 35-56
    • Fazeli, Nematullah and Hadi Soleimani Qaragol (2012). The role of intellectuals of the late Qajar period in the formation of the first modern state in Iran. Quarterly Journal of historical sociology. Vol. 4, No. 2, fall & winter (2012)
    • Ghadimi Qeydari, Abbas & Shahnaz Jallogh Kolanji (2011). National identity and the nationalist view of history and language during Atatürk's rule. Quarterly Journal of Middle East Studies, No. 63, Winter (2011). pp. 81-100
    • ghadimi Qeydari, Abbas and Shahnaz Jallogh Qolanji (2012). Turkey's educational system during the reign of Kemal Atatürk (1923-1938), Quarterly Journal of Middle East Studies Quarterly.Vol.18, No. 4, Winter (2012). pp. 157-176
    • Hobsbawm, Eric john(2003).The age of empire. translated into Persian by Foroughan, Tehran: Akhtaran Publishing House
    • Katoozian, Mohammad Ali (Homayoun) (2004). Conflict between the state and the nation: the theory of history and politics in Iran. translated into Persian by Tayeb, Tehran: Ney Publication
    • Khavarinejad, Saeed (2016). Social Movement Theories. Tehran: Plateau Publication
    • Lewis, Bernard (1993). The emergence of modern Turkey. translated into Persian by Sobhani. Tehran: Translation Publication
    • Motheghi, Ahmad (2001). Investigating the experience of cultural and political modernization in Turkey between 1920-1950. Journal of Faculty of Law and Political Sciences of Tehran University. No 52, summer (2001). pp. 151-184
    • Nafisi, Saeed (1993). The social and political history of Iran in the contemporary era. Vo. 1. Tehran: Bonyad Publishing House
    • Nooruddin, Mohammad and Hossein Mousavi (2013). Turkey; Wandering Republic, investigation of religious and secular relations in Turkish society. Tehran: Middle East Center for Scientific Research and Strategic Studies.
    • Nozick Robert (2008). "Why do intellectuals oppose capitalism" in Philosophy and society and politics. translated into persian by Foulavand.Tehran: Mahi Publication
    • Ostovar, Majid (2016). The role of Iranian intellectuals in the construction of Reza Shah's government. Quarterly Journal of Political and International Approaches. No.50, summer (2016), pp. 37-11
    • Ragin, Charles (2009). The comparative method: Moving beyond qualitative and quantitative strategies. Translated into Persian by Mohammad Fazli. Tehran: Agah Publishing House
    • Robinson, Richard (1977).The First Turkish republic. Translated into Persian by Amini. Tehran: Tehran bookstore in cooperation with Franklin Publishing House
    • Rocher, Guy (2002). le changement Social .translated into Persian by Vosoghi. Tehran: Ney publication
    • Taleban, Mohammad Reza (2009). Methodology of revolution studies with an emphasis on the Islamic Revolution of Iran. Tehran: Imam Khomeini and Islamic Revolution Research Institute
    • Vincent, Andrew (1997). Theories of the state. translated into Persian by Hossein Bashiriyeh, Tehran: Ney publication