نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم ارتباطات اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری ارتباطات، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

این پژوهش به جستجوی ردِ پای «فمینیسم عامه‌پسند» در محتواهای به‎اشتراک‎گذاشته‎شده از سوی کنشگران ایرانی حوزه زنان در بستر رسانه‌های اجتماعی می‌پردازد. به این منظور، به تحلیل کیفی محتوای نمونه‌های استخراج‌‎شده از حساب‎ کاربری پُربازدید چهار کنشگر حوزه زنان در اینستاگرام پرداخته، و کوشیده‎ایم با شناسایی مسائل پربسامد و برجسته‎شده حوزه زنان و جنسیت در این محتواها، چگونگی پرداختن به این مسائل، و راهکارهای پیشنهادشده برای آنها، به این پرسش پاسخ دهیم که آیا این متون نشان دهنده وجود گرایش به فمینیسم عامه پسند نزد کنش‎گران ایرانی فعال در حوزه زنان هستند یا خیر.
بر اساس یافته‏های پژوهش، محتواهای به اشتراک‏گذاشته‎شده و کنش‌گری کنش‎گران مورد مطالعه، دارای ویژگی‎هایی چون درگیری در حلقه بازخوردها، تمرکز افراطی بر بدن زنان، ارائه نسخه‏‌ای زیبایی‌سازی‌شده از فمینیسم، و گاه پیشنهاد راهکارهای ساده‏‌سازی‌شده و فردگرایانه برای حل نابرابری‌های مبتنی بر جنسیت هستند. همچنین نشان داده شده‌است که گرچه کنش‌گری دیجیتال فعالان مورد مطالعه می‏‌تواند به مشاهده‏‌پذیری مسائل به‌حاشیه‌رانده‌‎شده زنان ایرانی کمک کند، این کنش‌گری بیش از همه در راستای ایجاد سرمایه اجتماعی برای کنشگران بوده‌است. به علاوه، نتیجه مطالعه نشان می‏دهد که برخی پویش‌ها و کنشگری‌های فعالان مورد مطالعه را می‏‌توان ذیل فرایند قدرت‏گرفتن فمینیسم‌ عامه‌‏پسند و محبوبیت آن در مباحثات عمومی ساخته‏‌شده در فضای مجازی ایران حول مسائل زنان به شمار آورد.

کلیدواژه‌ها

 
اردکانی‌فرد، ز.، و رضوی‌زاده، س. (1400). «زنان تأثیرگذار اینستاگرامی؛ زنانگی بازنمایی‌شده در صفحات زنان اینفلوئنسر ایرانی». زن در فرهنگ و هنر، 13(1)، 65-90.
اسلامی، ا.، موسوی، س.، و علیخواه، ف. (1399). «سلبریتی‌های مجازی؛ غریبه‌های آشنا در عصر رسانه‌های اجتماعی». مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 16(59).
ایسپا. (1399.12.16). http://ispa.ir/Default/Details/fa/2282/73.6-.
بیچرانلو، ع.، و بوالی، ز. (1400). «تصویرسازی زنان عامه از «زن‌بودگی» در اینستاگرام فارسی از طریق استعاره‌های مفهومی». زن در فرهنگ و هنر، 13(3).
بیگوند، م.، کاظمی، ع.، و بصیریان جهرمی، ح. (1400). «سوپرمام‌ها و مفهوم مادری در فضای اینستاگرام». زن در فرهنگ و هنر، 13(1).
حمایت‌خواه، م. (1400). «تاثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی بر انحرافات اجتماعی زنان». انتظام اجتماعی، 13(1).
ذکایی، م.، کرمی، م.، و فرزادمنش، ش. (1399). «بازنمایی زندگی روزمره خانوادگی زنان ایرانی در اینستاگرام». فصلنامه مطالعات رسانههای نوین، 6(23)، 1-30.
راودراد، ا.، حجاری، م.، و مجدی‌زاده، ز. (1400). «بصری‌شدن زندگی روزمره زنان؛ گفتمان غالب زنان اینفلئونسر در شبکه اجتماعی اینستاگرام». مطالعات میان‌رشته‌ای ارتباطات و رسانه، 4(12).
رحیمی، پ.، و بیچرانلو، ع. (1399). «الگوهای فعالیت سایبری کنشگرایان حوزه زنان در ایران و نسبت آن با اکتیویسم در فضای واقعی». پژوهشنامه زنان. سال یازدهم تابستان 1399، 2، 33-58.
طالبیان، ح.، و طالبیان، س. (1396). «زنان و کنش‌گری در رسانه‌های اجتماعی». زن در توسعه و سیاست، 15(2)، 205-222.
عبداللهیان، ح.، و هومن، ن. (1399). «نقش شبکه‌های اجتماعی در توانمندی زنان از منظر صاحبنظران حوزه زنان، جنسیت و ارتباطات». مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 16(58).
مقیمی، م.، خانیکی، ه.، و سلطانی، س. (1399). «تحلیل گفتمان انتقادی ابعاد سه‌گانه نفرت‌پراکنی زنان علیه زنان در اینستاگرام». فصلنامه مطالعات رسانههای نوین، 6(22)، 71-97.
نجم‌آبادی، ا. (1384). «اقتدار و نمایندگی: بازبینی فعالیتهای زنان در دوره رضاشاه». گفتگو، 44، 121-151.
Abbasgholizadeh, M. (2014). 'To do something we are unable to do in Iran”: Cyberspace, the public sphere, and the Iranian women’s movement.' Signs: Journal of Women in Culture and Society, 39(4), 831-840.
LSE. (2021.07.08). 'Author Interview: Q&A with Sarah Banet-Weiser on Empowered: Popular Feminism and Popular Misogyn. https://blogs.lse.ac.uk/lsereviewofbooks/2019/03/08/author-interview-qa-with-sarah-banet-weiser-on-empowered-popular-feminism-and-popular-misogyny/
Banet-Weiser, S. (2018). 'Postfeminism and popular feminism'. Feminist Media Histories, 4(2), 152-156.
Banet-Weiser, S. (2018). Empowered: Popular feminism and popular misogyny. Duke University Press.
Banet-Weiser, S., & Portwood-Stace, L. (2017). 'The traffic in feminism: an introduction to the commentary and criticism on popular feminism'. Feminist media studies, 17(5), 884-888.
Banet-Weiser, S., Gill, R., & Rottenberg, C. (2020). 'Postfeminism, popular feminism and neoliberal feminism?' Feminist Theory, 21(1), 3-24.
Batmanghelichi, K. S., & Mouri, L.. (2017). 'Cyberfeminism, Iranian style: online feminism in post-2009 Iran'. Feminist Media Histories.3(1), 50-80.
Boyd, D.(2010).  Social network sites as networked publics: Affordances, dynamics, and implications. in A networked self. Routledge.
De Benedictis, S. O., & Rottenberg, C. (2019). MeToo, popular feminism. European Journal of Cultural Studies, 22(5-6), 718 –738.
Dejmanee, T. (2020). 'Popular feminism and teen girl fashion blogs'. Continuum, 32(3), 345-354.
Dejmanee, T., Zaher, Z., R., S., & Papa, M. J'. (2020). # MeToo;# HimToo: Popular Feminism and Hashtag Activism in the Kavanaugh Hearings. 'International Journal of Communication.
Gill, R. (2016) Post-postfeminism? New Feminist Visibilities in Postfeminist Times'. Feminist Media Studies, 16(4), 610–630.
Highfield, T., & Leave, T. (2015). 'A methodology for mapping Instagram hashtags'. First Monday, 20, 1-11.
Karimi, S. (2015). 'Iranian women’s identity and cyberspace: Case study of stealthy freedom'. Journal of Social Science Studies, 2(1), 221-233.
Karimi, S. (2018). The virtual sphere and the womens movement in post-reform Iran. University of Melbourne.
Khazraee, E., & Novak, A. (2018). Digitally mediated protest: Social media affordances for collective identity construction'. Social Media+ Society, 4(1).
Khiabany, G. (2015). The importance of ‘social’in social media: lessons from Iran. In The Routledge companion to social media and politics (ص. 223-234).
Laestadius, L. (2017). Think before you collect: Setting up a data collection approach for social media studies." In The SAGE handbook of social media research methods. The SAGE handbook of social media research methods (ص. 573-593). در SAGE.
Mayr, P., & Weller, K. (2017). Think before you collect: Setting up a data collection approach for social media studies." In The SAGE handbook of social media research methods. The SAGE handbook of social media research methods (ص. 108-124). در SAGE.
Mayring, P. (2014). Qualitative Content Analysis: Theoretical Foundation, Basic Procedures and Software Solution. Austria: GESIS–Leibniz Institute for the Social Sciences.
Naeli, M. (2018). Internet-mediated Communication in Activists’ Internal Networks: The Case of Iranian Women’s Rights Activism. In Digital Media and the Politics of Transformation in the Arab World and Asia (ص. 113-135). Wiesbaden: Springer VS.
Rahbari, L., Dierickx, S., Coene, G., & Longman, C. (2021). 'Transnational solidarity with which Muslim women? The case of the My stealthy freedom and World Hijab Day campaigns.' Politics & Gender, 17(1), 112-135.
Rose, G. (2016). Visual methodologies: An introduction to researching with visual materials. Sage.
Rottenberg, C. (2014). 'The Rise of Neoliberal Feminism'. Cultural Studies, 28(3), 418–43.
Seddighi, G., & Tafakori, S. (2016). 'Transnational mediation of state gendered violence: the case of Iran'. Feminist Media Studies, 16(5), 925-928.
Shahghasemi, E. (2020). Pornography of Networked Feminism: The Case of Iranian "Feminist" Instagramers'. The 2nd International Conference on Future of Social Sciences and HumanitiesAt. Prague: Diamond Scientific Publishing.
Shojaee, M. (2016). 'Women's voices: The journey towards cyberfeminism in Iran'. ISS Working Paper Series/General Series (621 ), 1-29.
Stine, L., & Bechmann, A. (2014). 'Using APIs for data collection on social media'. The information Society, 30(4), 256-265.
Tafakori, S. (2021). 'Digital Feminism beyond Nativism and Empire: Affective Territories of Recognition and Competing Claims to Suffering in Iranian Women’s Campaigns'. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 47(1), 47-80.
Tahmasebi-Birgani, V. (2015). 'Social Media as a site of transformative politics: Iranian women’s online contestations. P. Vahabzadeh, In Iran’s struggles for social justice (ص. 181-198). Palgrave Macmillan.
Varis, P. (2015). Digital ethnography. The Routledge Handbook of Language and Digital Communication (ص. 69-82). در Routledge.
Wood, R., & Litherland, B. (2018). 'Critical feminist hope: the encounter of neoliberalism and popular feminism in WWE 24: Women’s Evolution'. Feminist Media Studies, 18(5), 905-922.
Wood, R., Litherland, B., & Reed, E. (2020)..'Girls being Rey: ethical cultural consumption, families and popular feminism.' Cultural Studies 34, no. 4.