نوع مقاله : علمی
نویسنده
دانشیار پژوهش هنر در فرهنگ، هنر و ارتباطات
چکیده
در ایران پس از انقلاب اسلامی؛ مطبوعات هنری، بخشی از جریان اندیشهورزی تخصصی هنر را برعهده گرفتند. هنر دینی معاصر نیز موضوع اصلی برخی مجلاتی بود که درصدد برساخت مفاهیم ثانویهای از مفهوم هنر دینی بودند. این مقاله با توجه به اهمیت کارکرد این مجلات از منظر هنری و مطبوعاتی، سه مجلۀ هنر دینی، رواق هنر و اندیشه و عصر آدینه را برای پاسخ به این پرسش که از هنر دینی معاصر، چه انگارهای برساخته شد، مطالعه کرده است. با توجه به تعاریف هنر دینی در منظر سنتگرایان و حکمای و فقهای مسلمان، مقاله نسبت مقولات برساخته را با آنها سنجیده است. همچنین در رویکرد نظری از منظر ارتباطی، نسبت جریان اندیشهورز مجلات را در باب کارکرد هنر دینی معاصر، با نظریات گلولة جادویی و مخاطب فعال مطالعه نموده است. تحقیق در این مقاله، به روش تحلیل مضامین مجلات مذکور انجام شد. نتایج نشان داد که این مطبوعات، مفهومی از هنر دینی معاصر را، قریب به دیدگاههای نهاد روحانیت در خصوص دین برساختند، در حالیکه اندیشهورزی بنیادین مبتنی بر مبادی سنتی فلسفی و حکمی هنر دینی، قوام و دوام نیافت.
در این پارادایم به هنر از دیدگاهی کارکردگرا نگریسته و هنر، با توجه کامل به سینما، بهمثابه ابزار، وسیله و رسانهای برای تبلیغ دین شناخته شد که از منظر اثربخشی ارتباط با مخاطبان آن، متکی به نظریۀ گلولة جادویی بوده و نقش فعال مخاطبان در ارتباط با رسانه، نادیده انگاشته شده است.
کلیدواژهها
- ابنسینا، علی حسین بن عبدالله (1363). الشفاء، الهیات، تهران: ناصرخسرو.
- بورکهارت، تیتوس (1369). هنر مقدس. ترجمه جلال ستاری، تهران: سروش.
- تانکارد، جیمز و سورین، ورنر (1388). نظریههای ارتباطات، ترجمه علیرضا دهقان، تهران: دانشگاه تهران.
- جوادی آملی، عبدالله (1385). سروش هدایت، چاپ اول، قم: اسرا.
- جوادی آملی، عبدالله (1387) سروش هدایت، چاپ دوم، قم: اسرا.
- صدرالمتالهین (1362). مفاتیح الغیب، تصحیح محمد خواجوی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ ابوالحسن فقیهی، و محمد شیخزاده (1390). «ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻀﻤﻮن و ﺷﺒﻜه ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ: روﺷﻲ ﺳﺎده و ﻛﺎرآﻣﺪ ﺑﺮای ﺗﺒﻴﻴﻦ اﻟﮕﻮﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در دادهﻫﺎی ﻛﻴﻔﻲ»، اندیشه مدیریت راهبردی، پاییز و زمستان، ش 10، 198-51.
- فارابی، ابونصر محمدبن محمد (1382). فصول منتزعه، تصحیح، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، تهران: سروش.
- کیا، علیاصغر و رحمان، سعیدی (1383). مبانی ارتباط، تبلیغ و اقناع، تهران: موسسه انتشاراتی روزنامه ایران.
- لیتل جان، استیفن (1384). نظریههای ارتباطات، ترجمه مرتضی نوربخش و دیگران، چاپ اول، تهران: جنگل.
- مصباح، محمدتقی (1381). آموزش عقاید، چاپ هفتم، تهران: شرکت چاپ و نشر بینالملل.
- مککوایل، دنیس (1385). نظریه ارتباطات جمعی، ترجمه پرویز اجلالی، چاپ دوم، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانهها.
- نصر، سیدحسین (1375) معرفت و معنویت اسلامی، ترجمه رحیم قاسمیان، تهران: دفتر مطالعات دینی هنر.
- Coomaraswamy, Ananda. K. (1965) Christian and Oriental Philosophy of Art, Dover Publications: New York.
- Burckhardt, Titus. (1976) Principes et méthodes de l’art sacré, Dervy-Livres: Paris.
-اعوانی، غلامرضا (1385). دین و هنر، «رواق هنر و اندیشه»، ش 1، 15-9.
-تندی، احمد (1387). انفطار صورت: هنر دوره اسلامی، «رواق هنر و اندیشه»، ش 30، 19-9.
-جی. اسنی، برایان (1387). روح و جسم: ماهیت بلاغی آخرین وسوسه مسیح (ع)، ترجمه بابک تبرائی، «رواق هنر و اندیشه»، ش 31 و 32، 81-54.
-حیاتی، وحید (1380). همچون استخوانی برآمده از خاک، «رواق هنر و اندیشه»، ش 5، 8-6.
- حیاتی، وحید (1385). لحظههای ناب، «رواق هنر و اندیشه»، ش 2، 8-6.
- حیاتی، وحید (1385). هنر، تجلی شیدایی، «رواق هنر و اندیشه»، ش 1، 8-6.
- دکونچینی، باربارا (1386). بحران معنا در دین و هنر، ترجمه حمید بخشنده، «رواق هنر و اندیشه»، ش 20، 34-27.
- دیویس، استیفن (1385). چالشهای تعریف هنر، «رواق هنر و اندیشه»، ش 2، 63-46.
- صدرا، محمد (1385). انفطار صورت: تعاریف هنر از افلاطون تا مونرو بردزلی، «رواق هنر و اندیشه»، ش 4، 19-9.
- فهیمیفر، اصغر (1382). آشنایی با هنر دینی در تاریخ باستان، «رواق هنر و اندیشه»، ش 17 و 18، 58-41.
-گریگوری، آنی. (1387). مجید مجیدی و سینمای نوین ایران، ترجمه سعید تنها، «رواق هنر و اندیشه»، ش 23، 79-70.
-گویتز، رونالد (1386). آیا هنر برای دین مفید است، ترجمه حمید بخشنده، «رواق هنر و اندیشه»، ش 22، 80-72.
-مرشدلو، مصطفی (1385). هنر قدسی، «رواق هنر و اندیشه»، ش 5، 117-110.
-مرشدلو، مصطفی (1386). ما، سیصد و باقی قضایا، «رواق هنر و اندیشه»، ش 11، 100-92.
-هاکر، سوفی (1385). هنر دینی چیست، ترجمه حمید بخشنده، «رواق هنر و اندیشه»، ش 19، 65-59.
فصلنامه عصر آدینه
-بیچرانلو، عبدالله (1390). توسعه عدالت زبانی؛ راهبرد رسانه برای ایجاد جامعه زمینهساز، «عصر آدینه»، ش 7، 52-41.
-بینا. (1386). بعدالتحریر، «عصر آدینه»، ش 2، 132.
-ذوالفنون، حسین. (1386). هنر بهعنوان امر نجاتبخش، «عصر آدینه»، ش 2، 29-25.
-شریعتمدار، مونا و نجفی جیلانی، عطاالله (1393). جایگاه هنر بومی و اسلامی در شاخصهای مؤثر بر مهندسی فرهنگی جامعه زمینهساز ظهور مهدی موعود، «عصر آدینه»، ش 13، 48-28.
-عظیمی خرمآبادی، کاظم. (1394). زمینهسازی رسانهای-تبلیغاتی ظهور مهدی موعود، «عصر آدینه»، ش 15، 58-49.
-عمید، حسین (1385). این شرح بینهایت، «عصر آدینه»، ش 1، 5-2.
- عمید، حسین (1385). صبح سرمدی، «عصر آدینه»، ش 5، 5-2.
- عمید، حسین (1386). جام نو و می کهن، «عصر آدینه»، ش 2، 5.
- عمید، حسین (1388). دین و سبک هنری، «عصر آدینه»، ش 3، 40-32.
- عمید، حسین (1390). کلام و تصویر؛ تزاحم ایمان و انکار، «عصر آدینه»، ش 7، 5-2.
-فراستی، مسعود؛ طالبزاده، نادر و حسین عمید (1385). سینما و مهدویت، «عصر آدینه»، ش 1، 23-6.
-کلریچ، لئوناردو (1385). موعود و هنر متعالی، «عصر آدینه»، ش 1، 11-6.
-گرابار، اولگ (1389). زیباییشناسی هنر اسلامی، ترجمه مهرداد وحدتی دانشمند، «عصر آدینه»، ش 11، 67-43.
-گودرزی، غلامرضا (1393). تمدنسازی و هنر زمینهساز، تصمیمی موعودگرا، راهبردی فعال، «عصر آدینه»، ش 13، 58-49.
-لیمن، الیور (1388). دین و سبک هنری، «عصر آدینه»، ش 3، 31-16.
- لیمن، الیور (1389). زیباییشناسی هنر اسلامی، ترجمة بهزاد برکت، «عصر آدینه»، ش 5، 47-40.
-موسوی گیلانی، سیدرضی (1385). رویکرد هنری به مهدویت، «عصر آدینه»، ش 1، 35-32.
- موسوی گیلانی، سیدرضی (1386). سنجش مولفههای هنر اسلامی با هنر مدرن، «عصر آدینه»، ش 2، 24-12.
-موسوی گیلانی، سیدرضی (1389). تأملی در اصطلاح هنر اسلامی، «عصر آدینه»، ش 5، صص 39-31.
-موسوی گیلانی، سیدرضی (1393). سرمقاله، «عصر آدینه»، ش 13، 11-5.
-مولانا، سیدحمید (1390). فصوص رسانه اسلامگرا، «عصر آدینه»، ش 7 و 8، 23-6.
-میلانی، سیدحسین (1392). هنر اسلامی و عصر جدید، «عصر آدینه»، ش 11، 42-37.
-نائیجی، هادی (1388). موعود هنر یا هنر موعود، «عصر آدینه»، ش 3، 5-2.
-نصر، سیدحسین (1389). اسلام و موسیقی، ترجمه رحیم قاسمیان، «عصر آدینه»، ش 5، 99-94.
-اوحدی، مسعود (1380). سینما و متافیزیک، «هنر دینی»، ش 7، 182-173.
-بورکهارت، تیتوس (1378). نظری به اصول و فلسفه هنر اسلامی، «هنر دینی»، ش 2، 78-67.
-بینا (1379). سرمقاله، «هنر دینی»، ش 6، 8-5.
-بینا (1385). اصل دینیبودن هنر، «هنر دینی»، ش 21، 57-55.
-بینا (1385). اصول نظام هنر دینی، «هنر دینی»، ش 21، 64-59.
-بینا (1385). سرمقاله، «هنر دینی»، ش 21، 2.
-بینا (1385). سرمقاله، هویت عرفانی هنر دینی، «هنر دینی»، ش 21، 54-53.
-بینا (1385). مبادی هنر دینی، «هنر دینی»، ش 21، 14-7.
-جعفری، سید علیرضا (1379). دیدار آشنا، «هنر دینی»، ش 3، 6-4.
-جعفری، سید علیرضا (1381). سرمقاله، «هنر دینی»، ش 13، 6-5.
-جعفری، سید علیرضا (1378). آفرینش دینی، «هنر دینی»، ش 1، 4-3.
- جعفری، سید علیرضا (1379). سرمقاله، «هنر دینی»، ش 4، 8-4.
- جعفری، سید علیرضا (1379). وصال، «هنر دینی»، ش 10، 5.
- جعفری، سید علیرضا (1380). پیوست با کردگار، «هنر دینی»، ش 8، 8-5.
- جعفری، سید علیرضا (1380). کوی یار، «هنر دینی»، ش 9، 8-5.
- جعفری، سید علیرضا (1380). نور رخسار یار، «هنر دینی»، ش 7، 8-5.
- جعفری، سید علیرضا (1383). سرمقاله، «هنر دینی»، ش 19 و 20، 6-5.
-جعفری، محمدتقی (1378). مقدمهای بر فلسفه هنر از دیدگاه اسلام، «هنر دینی»، ش 2، 29-7.
-جوادی آملی، عبدالله (1378). هنر دینی، «هنر دینی»، ش 1، 8-5.
-جوادی آملی، عبدالله (1385). هنر و زیبایی از منظر دین، «هنر دینی»، ش 21، 52-43.
-خرازی، سید محمدباقر (1378). نماآوای دینی، «هنر دینی»، ش 1، 54-50.
-مرادی، علی (1378). هنر از دیدگاه افلاطون، «هنر دینی»، ش 2، 79-87.
-نجومی، سید مرتضی (1379). بهاران هنر، «هنر دینی»، ش 3، 52-43.
-نصر، سیدحسین (1385). هنر قدسی در فرهنگ ایران، ترجمه سید محمد آوینی، «هنر دینی»، ش 9، 144-131.
-نقیزاده، محمد (1380). بهرهگیری دین از هنر: رابطه متقابل دین و هنر، «هنر دینی»، ش 9، صص 130-111.
-نقیزاده، محمد (1380). رابطه متقابل دین و هنر، «هنر دینی»، ش 8، 152-135.
-نقیزاده، محمد (1381). آیا اسلام برای هنر محدودیت ایجاد میکند، «هنر دینی»، ش 11، 36-15.
-نقیزاده، محمد (1385). نقش فضای تفکر دینی در شکلگیری هنر اسلامی، «هنر دینی»، ش 13، 82-75.