نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

2 عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

3 کارشناسی ارشد مطالعات فرهنگی، دانشگاه کاشان.

چکیده

امروزه جهانی‌شدن رسانه‌ها علاوه بر فرصت‌های ویژه‌ای که برای جوامع فراهم نموده، بر پیچیدگی و فشردگی ارتباطات میان فردی و میان فرهنگی افزوده و تغییراتی را در فرهنگ زندگی افراد جامعه و هویت آنان موجب شده است. از آن‌جا که وجه غالب این رسانه‌ها، حوزه‌ی فرهنگ است، در نتیجه از قدرت و شدت بیشتری در شکل بخشیدن به هویت فرهنگی مخاطبان خود برخوردارند. پژوهش حاضر، به تأثیر رسانه‌های ارتباط‌جمعی جهانی نظیر اینترنت و تلویزیون ماهواره‌ای بر هویت فرهنگی دانشجویان دانشگاه کاشان می‌پردازد. مباحث نظری این مطالعه مبتنی بر دیدگاه‌های مارک پاستر، استوارت هال و جان تاملینسون درباره‌ی رسانه‌های نوین ارتباطی، جهانی‌شدن و هویت فرهنگی است. روش تجربی این پژوهش از نوع پیمایش بوده و جامعه‌ی آماری آن دانشجویان دانشگاه کاشان در سال تحصیلی 94-93 می‌باشد. حجم نمونه‌ی آماری نیز با استفاده از فرمول کوکران، 250 نفر برآورد شده است. نتایج به دست آمده بیان‌گر آن است که بین متغیرهای «مدت و میزان استفاده از اینترنت»، «مدت و میزان استفاده از تلویزیون ماهواره‌ای»، «استفاده از منابع علمی (فارسی) اینترنت» و «استفاده از برنامه‌های گوناگون تلویزیون ماهواره‌ای» با «هویت فرهنگی دانشجویان» ارتباط معناداری وجود دارد. همچنین در تحلیل چندمتغیره، به ترتیب «استفاده‌ی از منابع علمی (فارسی) اینترنت»، «مدت و میزان استفاده از اینترنت» و «مدت و میزان استفاده از تلویزیون ماهواره‌ای» بیشترین تأثیر خالص را بر «هویت فرهنگی دانشجویان» داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

 
استوری، جان (1389). «مطالعات فرهنگی درباره فرهنگ عامه»، ترجمه حسین پاینده، تهران، نشر آگه.
بابایی فرد، اسدالله؛ گنجی، محمد و حیدریان، امین (1393). بررسی تأثیر اینترنت بر هویت چندفرهنگی (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه‌های دولتی و علوم پزشکی کاشان)، «فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی - فرهنگی»، دوره دوم، شماره چهارم: 124-97.
باهنر، ناصر و جعفری کیذقان، طاهره (1389). تلویزیون و تأثیرات کاشتی آن بر هویت فرهنگی ایرانیان، «فصلنامه تحقیقات فرهنگی»، دوره سوم، شماره چهارم: 156-131.
بنت، اندی (1386). «فرهنگ و زندگی روزمره»، ترجمه لیلا جو افشانی و حسن چاوشیان، تهران، نشر اختران.
پاستر، مارک (1377). «عصر دوم رسانه‌ها»، ترجمه غلامحسین صالح‌یار، تهران، انتشارات مؤسسه فرهنگی - مطبوعاتی ایران.
تاملینسون، جان (1381). «جهانی‌شدن و فرهنگ»، ترجمه محسن حکیمی، تهران، انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
تاملینسون، جان (1387). جهانی‌شدن و هویت فرهنگی، ترجمه‌ الهام کریمی بلان، «پژوهشنامه (هویت)»، شماره‌ نوزدهم.
تاملینسون، جان (1388). «جهانی‌شدن و بررسی فرهنگی»، در دیوید هلد و آنتونی مک گرو، نظریه‌های جهانی‌شدن، ترجمه‌ مسعود کرباسیان، تهران، نشر چشمه.
حقیقی، محمدرضا (1391). بررسی تأثیر ماهواره بر هویت فرهنگی جوانان (موردمطالعه: مدیران انجمن روابط عمومی ایران)، «فصلنامه‌ مطالعات رسانه‌ای»، سال هفتم، شماره‌ هجدهم: 55-43.
زارع شاه‌آبادی، اکبر و ابراهیم‌آبادی، مهدی (1390). بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با بحران هویت فرهنگی در بین دانش‌آموزان دبیرستانی تبریز، «فصلنامه‌ تحقیقات فرهنگی ایران»، دوره‌ چهارم، شماره‌ چهارم: 228-207.
ساروخانی، باقر و بابایی فرد، اسدالله (1391). «اینترنت، جهانی‌شدن و هویت فرهنگی جوانان در ایران (چالش‌ها و فرصت‌ها)»، تهران، نشر دیدار.
عباسی قادی، مجتبی و خلیلی کاشانی، مرتضی (1390). تأثیر اینترنت بر هویت ملی، تهران، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
فکوهی، ناصر (1390). هویت فرهنگی چیست؟، قابل دسترسی در: http://anthropology.ir/article/10614.html
فکوهی، ناصر و پارساپژوه، سپیده (1381). شکل‌گیری هویت فرهنگی دختران نوجوان اسلام‌آباد کرج، «نامه‌ انسان‌شناسی»، دوره‌ اول، شماره‌ اول: 145-123.
قادرزاده، امید و احمدپور، مریم (1390). کاربری اینترنت و تأثیر آن بر هویت اجتماعی: مطالعه‌ موردی دانشجویان دانشگاه کردستان، «فصلنامه‌ مطالعات جامعه‌شناختی»، دوره‌ هجدهم، شماره‌ سی و نهم: 68-35.
گل‌محمدی، احمد (1381). «جهانی‌شدن، فرهنگ، هویت»، تهران، نشر نی.
گیدنز، آنتونی (1389). «جامعه‌شناسی»، ترجمه‌ حسن چاوشیان، تهران، نشر نی.
محسنی، منوچهر (1386). «جامعه‌شناسی جامعه‌ اطلاعاتی»، تهران، نشر دیدار.
محمدپور، احمد؛ نقدی، اسدالله و نادرنژاد، بهزاد (1389). تأثیر ماهواره بر هویت فرهنگی در کردستان ایران (بررسی موردی دانشجویان کرد دانشگاه‌های سنندج)، «دو فصلنامه‌ پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه»، شماره‌ چهارم: 156-131.
مرکز ملی آمار ایران (1390). «نتایج آمارگیری از کاربران اینترنت (1389)»، قابل دسترسی در: www.amar.org.ir/Portals/0/Files/abstract/1389/n_IT_89.pdf
مهدی‌زاده، محمد (1392). «نظریه‌های رسانه: اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی»، تهران، انتشارات همشهری.
مهرداد، هرمز (1380). «مقدمه‌ای بر نظریات و مفاهیم ارتباط‌جمعی»، تهران، انتشارات مؤسسه‌ فرهنگی - پژوهشی فاران.
وبستر، فرانک (1390). «نظریه‌های جامعه‌ اطلاعات»، ترجمه‌ اسماعیل قدیمی، تهران، انتشارات امیرکبیر.
هال، استوارت (1382). «رمزگذاری، رمزگشایی»، در مجموعه مقالات مطالعات فرهنگی، سایمون دیورینگ، ترجمه نیما ملک‌محمدی و شهریار وقفی‌پور، تهران، انتشارات تلخون.
 
Internet World Stats (2017). “Internet Usage in the Middle East”, Available at: http://www.internetworldstats.com/stats5.htm
Madani Alaoui, Sadik (2011). “Global Television and Cultural Identity Reconstruction Among Moroccan adolescents”, 1st Annual International Conference on Cultures and Languages in Contact, Available at: http://www.alcslab.byethost11.com/Cultures_Languages_International_ConferenceI.pdf
Onyinyechi, Nwaolikpe (2013). “New Media and the Cultural Identity of Young Adults in Nigeria”, Journal of Innovative Research and Development, Vol. 2, No. 9: 120-128.
Wu, Shiwen; Shi, Yibin and Yan, Y. (2013). Media exposure and Chinese cultural identity, Journal of Studies in Communication Sciences, Vol. 13, No. 2: 129-132.