نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه پیام نور

2 دانشیار گروه علوم تربیتی

3 استادیار گروه روانشناسی

چکیده

رسانه ها نقش بسیار مهمی در شکل دهی به فرهنگ، ارزش ها و اعتقادات افراد جامعه دارند. در عصر جدید با ظهور ماهواره ، اینترنت و شبکه های اجتماعی مجازی، جامعه و بویژه نوجوانان و جوانان بیشتر در معرض هجوم پیام های رسانه ای قرار دارند. در چنین شرایطی توسعه سواد رسانه ای آحاد جامعه به یک امر مهم و ضروری تبدیل شده است. مدارس نقش اساسی در توسعه سواد رسانه ای دانش آموزان به عهده دارد. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی آسیب ها و چالش های آموزش سواد رسانه ای در مدارس بود. به این منظور با 28 نفر از آموزگاران و دبیران آموزش و پرورش شهر شیراز و 3 نفر از صاحبنظران حوزه رسانه مصاحبه به عمل آمد. نتایج پژوهش نشان داد که مواردی همچون «توجه ناکافی محتوای کتاب های درسی دوره ابندایی و متوسطه اول به سواد رسانه ای»، «کمبود سواد رسانه ای معلمان و والدین دانش آموزان»، «کمبود امکانات کمک آموزشی در مدارس برای آموزش سواد رسانه ای»،«استفاده از شیوه های غیر فعال در آموزش سواد رسانه ای در مدارس»،« عدم وجود الگوی بومی آموزش سواد رسانه ای» و «عدم تناسب محتوای آموزش سواد رسانه با شرایط و ویژگی های محلی و منطقه ای» از آسیب ها و چالش های آموزش سواد رسانه ای در مدارس می باشد. در مجموع یافته های پژوهش نشان می دهد که در مدارس، بخصوص در دوره ابتدایی و متوسطه اول به خوبی به آموزش سواد رسانه ای توجه نمی شود.

کلیدواژه‌ها

  • اجاق، سیده زهرا (1397). آموزش سواد رسانه­ای به کودکان: معرفی شاخص­های محتوای آموزش سواد رسانه­ای در دبستان، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی، سال 14، شماره 53، 248-121.
  • اشرفی­ریزی، حسن؛ رمضانی، امیر؛ آقاجانی، حامد (1392). بررسی میزان سواد رسانه­ای و اطلاعاتی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، فصلنامه نظام­ها و خدمات اطلاعاتی، سال 2، شماره 6، 34-17.
  • اکرامی، محمود؛ فیاض، ابراهیم، بیچرانلو، عبدالله (1390). رسانه­ها و فرهنگ عمومی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
  • باکینگهام، دیوید (1389). آموزش رسانه­ای، ترجمه حسین سرافراز، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
  • ببی، ارل (1384). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمه رضا فاضل، تهران: انتشارات سمت.
  • بهادری خسروشاهی، جعفر؛ برقی، عیسی (1397). نقش سواد رسانه­ای والدین و هویت اجتماعی بر مصرف رسانه­ای دانش­آموز، فصلنامه مطالعات رسانه­های نوین، سال 4، شماره 14، 308-280.
  • بیگدلی، زاهد؛ نصیری، ماریا (1392). تحلیل وضعیت سواد رسانه­ای دانشجویان کارشناسی ارشد رشته­های علوم انسانی شهر اهواز براساس رویکرد نظری تامن، مجله روانشناسی اجتماعی، سال هشتم، شماره 29، ص 117-99.
  • پستمن، نیل (1391). نقش رسانه­های تصویری در زوال دوره کودکی، ترجمه صادق طباطبایی، تهران: انتشارات اطلاعات.
  • تقی­زاده، عباس (1390). بررسی سواد رسانه­ای دانش­آموزان مقطع متوسطه شهر کرمان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه علوم ارتباطات اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی
  • تقی­زاده، عباس؛ کیا، علی‌اصغر (1393). نیازسنجی برنامه آموزش سواد رسانه­ای در مدارس، فصلنامه مطالعات فرهنگ ارتباطات، سال 15، شماره 26، 103-79.
  • خانیکی، هادی؛ شاه‌حسینی، وحیده؛ و نوری­راد، فاطمه (1395). تبیین الگوی آموزش سواد رسانه­ای در نظام آموزش‌وپرورش، فصلنامه رسانه، سال 27، شماره 1، 21-5.
  • دهقان­شاد، حوریه؛ محمودی کوکنده؛ سید محمد (1391). بررسی ضرورت آموزش سواد رسانه­ای کودکان و نوجوانان از دیدگاه متخصصان شهر تهران، فصلنامه مطالعات رسانه­ای، سال هفتم، شماره شانزدهم، 82-69.
  • رحیمی، رضا و همکاران (1395) مقایسه نظرات نخبگان و مجریان در خصوص الزامات آموزش سواد رسانه­ای به دانش­آموزان ابتدایی، مجله مدیریت فرهنگی، سال دهم شماره 33، 49-31.
  • سیف، علی‌اکبر (1395). روانشناسی پرورشی، تهران: نشر آگاه.
  • شریفی، سید مهدی؛ کرمی نامیوندی، سجاد (1397) بررسی ابعاد آموزش سواد رسانه­ای در نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی کشور، فصلنامه دین و ارتباطات، سال بیست و پنجم، شماره دوم، 111-14.
  • شکرخواه، یونس (1392). خبر، تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه­ها.
  • شواری عالی آموزش‌وپرورش (1391). سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش، تهران: وزارت آموزش‌وپرورش
  • صالحی­امیری، سید­رضا (1392). سواد رسانه­ای، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام
  • صالحی، مریم (1396). بررسی رابطه سواد رسانه­ای با هویت فرهنگی و اجتماعی دانش­آموزان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شرق.
  • فرقانی، محمدمهدی؛ خدامرادی، یاسین (1398). نقش سواد رسانه­ای در تعدیل اینترنتی دانش­آموزان مقطع متوسطه دوم استان چهارمحال و بختیاری، فصلنامه مطالعات فرهنگ ارتباطات، سال بیستم، شماره 45،102-85
  • کانسیداین، دیوید (1379). درآمدی بر سواد رسانه­ای، ترجمه ناصر بلیغ، تهران: اداره کل تحقیق و توسعه صداوسیما.
  • گال، مردیت؛ بورگ، والتر (1384). روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روان‌شناسی، ترجمه نصر و همکاران تهران: انتشارات سمت.
  • مارشال، کاترین؛ راسمن، گرچن (1381). روش تحقیق کیفی، ترجمه علی پارساییان و محمد اعرابی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
  • نیازی، لیلا زوارکی، اسماعیل و علی­آبادی، خدیجه (1395) تأثیر آموزش سواد رسانه­ای مبتنی بر فناوری بر میزان آگاهی دانش­آموزان، فصلنامه مطالعات رسانه­های نوین، شماره 7، 156-119.
  • وزارت آموزش‌وپرورش (1390). سند تحول راهبردی نظام تربیت رسمی و عمومی تهران: وزارت آموزش‌وپرورش
  • هاشمی، شهناز (1393)، «بررسی نقش رسانه در نظام تربیتی سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش: تأکید بر ضرورت آموزش سواد رسانه‌ای»، فصلنامه رسانه، سال 25، شماره 4،18-5.
    • Bieler,R,F&Snowman,j. (2006). Psychology applied to teashing.Houghton Mifflin.
    • Cohen, L. & Manion, L. (1986). Research methods in education. London, Routledge.
    • Das, B. (2009). Media education as a Development Project: Connecting Emancipatory Interests and Governance in India. pp. 65-82. In: Mapping media education policies in the world: Visions, Programs, and Challenges, Frau-Meigs, D. Torrent, J. (ed). Published by:The United Nations-Alliance of Civilizations in co-operation with Grupo Comunicar.

 

  • Hobbs, Renee; Jensen, Amy. (2009). The past, present, and future of media literacy education. Journal of Media Literacy Education, 1(1), pp.1-11.

 

  • Hsieh H. F., S. E. Shannon (2005), Three Approaches to Qualtative Content Analysis, Qual Health Res., Fooyin University, Taiwan University Washington.
  • Hobbs, R. (2005).Media Literacy and the K-12 Content Areas. Year book of the National Society for theStudy of Education 104(1): 74-99.
  • Laitsch, D. (2006). "Media Literacy Training, Commercial Television, and Consumerism in Schools". April 24, 2006 Volume 4 | Number 4.

 

  • Livingstone Sonia, Thumim Nancy. (2003) Assessing the Media iteracy UK Adultswww.lse.ac.uk/depts/media/people/slivingstone/index.html.

 

  • Livingstone, Sonia., d’Haenens, Leen, Hasebrink, Uwe. (2001), Chilhood in Europe: Contexts for Comparison, pp: 3-31. In: Children and their Changing Media Environment- A European Comparative Study, Livingstone, S. Bovill, M. (eds). Lawrence Erlbaum Associates, Inc.

 

 

  • Silverblatt, A, J Ferry, B Finan (2009). Approaches to media literacy. M.E. Sharpe publications.
  • Thoman, E., & Jolls, T. (2004). Media Literacy A National Priority for a Changing World.American Behavioral Scientist, 48(1), 18-29 Retrieved 3/10/2012,From:http://myweb.facstaff.wwu.edu/~karlberg/444/readings/priority.pdf

 

  • UNESSCO, (2011). Media and Information Literacy curriculum for Teacher. Edited: Alton Grizzle and Carolyn Wilson.
  • Valkenburg, Patti.M. (2000). Media and Youth Consumerism, Journal of Adolescent Health, 27 (2). Pp. 52-56.
  • Woolfolk,A.E. (2007).Educational Psychology(6th ed.).Boston:Allyn and Bacon.