نویسندگان

1 کارشناسی ارشد علوم ارتباطات / دانشگاه صداوسیمای تهران

2 Academic Staff /Communication faculty of IRIBU

چکیده

هدف این مقاله نقد و بررسی روش نشانه‌شناسی اجتماعی در تحلیل فیلم است. نشانه‌شناسی اجتماعی که مبتنی بر آراء هالیدی است قراردادی بودن رابطه دال و مدلول را کنار نهاده و آن را برساختی از روابط اجتماعی می‌داند. ازجمله کسانی که نشانه‌شناسی اجتماعی را در تحلیل بصری به خدمت گرفته‌اند، کرس و ون لیون هستند. ازاین‌رو، این مقاله با نظر به روش آن‌ها در تحلیل فیلم به این پرسش پاسخ می‌دهد که توانمندی‌ها و محدودیت‌های نشانه‌شناسی اجتماعی در تحلیل فیلم کدم‌اند. این مقاله با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای، پشتوانه‌های نظری و کاربرد عملی نشانه‌شناسی اجتماعی در تحلیل فیلم را بررسی و به‌عنوان نمونه، صحنه‌ای از سریال «آوای خاک» را تحلیل کرده است. درنهایت پژوهش پس از بیان دیدگاه‌های مختلف پیرامون این روش به این نتیجه رسیده است که استفاده از منابع نشانه‌شناسی به‌جای نشانه، امکان تحلیل متون چندوجهی و نظرگاه انتقادی از نقاط قوت و توصیفی بودن، پرزحمت بودن و محدودیت‌های فرهنگی ازجمله نقاط ضعف این روش است.

کلیدواژه‌ها

 
آذری خاکستر، غلامرضا. (پاییز و زمستان 1388). مراسم عروسی در بین کردهای لایین. تاریخ پژوهی، شماره 40 و 41, 163-169.
احمدی، بابک. (1389). از نشانه های تصویری تا متن، به سوی نشانه‌شناسی ارتباط دیداری. تهران: نشر مرکز.
ادن، روژه. (زمستان 84). به سوی نشانه‌شناسی کاربردی فیلم. (فرهادی. ساسانی، مترجم) خیال، شماره 16, 112-125.
اسدی، هما. (بهار 1393). معرفی رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی. بیان؛ سال چهارم، شماره پنجم، 10-13.
باکلند، وارن. (مهر 1390). نشانه‌شناسی فیلم. (م. غفاری، تدوین) کتاب ماه هنر، شماره 157, 52-69.
تاجیک، محمدرضا. & قهرمان، میثم. (تابستان 1391). نشانه‌شناسی فضای مجازی با بهره گیری از نظریه دروازه بانی شبکه بارزیلای نیهون. رهیافت های سیاسی و بین المللی، شماره 30, 67-95.
حقیقت، سید صادق. (تابستان 1386). از ساختارگرایی تا پساساختارگرایی. روش شناسی علوم انسانی (حوزه و دانشگاه), دوره 13, شماره 51, 91-110.
دانسی، مارسل. (1388). نشانه‌شناسی رسانه ها (نسخه دوم). (گودرز. میرانی، & بهزاد. دوران، مترجم) تهران: آنیسه نما، چاپار.
رز، ژیلیان. (94). روش و روششناسی تحلیل تصویر. (حسین. صنعتی، & سیدجمال الدین. اکبرزاده جهرمی، مترجم) تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
سادات الحسینی، راضیه سادات. متقی زاده، عیسی. پروینی، خلیل. & گلفام، ارسلان. (خرداد و تیر 1395). بررسی و تحلیل نظریة نظم عبدالقاهر جرجانی در پرتوی نظریة نقش گرای هلیدی. جستارهای زبانی، دوره 7، شماره 2 (پیاپی 30), 123-142.
ستاری، ضار. & حقیقی، مرضیه. (بهار 1395). بررسی شگردهای ایجاد انسجام در اشعار قیصر امین پور با تکیه بر نظریۀ زبان شناسی هالیدی. فنون ادبی، سال هشتم، شماره 1 (پیاپی 14), 101-118.
سجودی، فرزان. (1382). نشانه‌شناسی کاربردی (نسخه اول). تهران: نشر قصه.
سجودی، فرزان. (1389, 11 20). نشانه ذات سینماست. هم اندیشی یک روزه «نشانه‌شناسی سینما». تهران: پایگاه هنری تحلیلی هنر متعالی.
سجودی، فرزان. (1393). نشانه‌شناسی گفتمانی [ضبط شده توسط پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی]. تهران.
سجودی، فرزان. & رضایی، طاهره. (مرداد و شهریور 1394). بازنمایی جنسیت در متون دیداری کتاب های آموزش زبان انگلیسی به غیر انگلیسی زبانان از منظر نشانه‌شناسی اجتماعی تصویر؛ مطالعة موردی: American English File (2), Four Corners (2) & Interchange (2). جستارهای زبانی دوره ششم شماره 3 (پیاپی 24), 115-140.
سرفراز، حسین. (1393). نشانه‌شناسی فرهنگ، هنر و ارتباطات. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
سینا، خسرو. (1396). هویت فرهنگی و سینمای کرد. قم: نشر لوگوس.
شعیری، حمیدرضا. (زمستان 88). از نشانه شناسی ساختگرا تا نشانه– معناشناسی گفتمانی. فصلنامة تخصصی نقد ادبی. سال 2، شماره 8, 33-51.
صالحی نیا، مریم. & روحی، زهرا. (1390). بررسی انتقادی کاربرد نظریة سیستمی ـ نقشی هلیدی (زبان شناسی متنبنیاد) در نقد شعر معاصر فارسی. در م. فتوحی (تدوین), نامة نقد: مجموعه مقالات نخستین همایش ملی نظریه و نقد ادبی در ایران. تهران: خانه کتاب.
عمو زاده مهدیرجی، محمد. (بهار 1383). نقش زبان در نمود واقعیت ها. دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، سال 47، شماره 190, 1-22.
فرقانی، محمد مهدی. & اکبر زاده جهرمی، سیدجمال الدین. (زمستان 1390). ارائه مدلی برای تحلیل گفتمان انتقادی فیلم. مطالعات فرهنگ - ارتباطات: دوره 12, شماره 16 (مسلسل 48), 129-157.
قاسمی، عارفه. (1392). تحلیل گفتمان آثار شهید آوینی بر اساس نظریه هالیدی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ولیعصر (عج) رفسنجان.
کرس، گونتر. (1392). نشانه‌شناسی اجتماعی از نظریه تا کاربرد: بازنمود چند وجهی رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی به موضوع ارتباط در عصر حاضر. (سجاد. کبگانی، & رحمان. صحراگرد، مترجم) تهران: مارلیک.
کریمی، مجید. (بهار 1388). تصویر و نشانه های نوشتاری در رمزگذاری اطلاعات. فصلنامه رادیو تلویزیون، دوره 5، شماره 7, 83-93.
کوپال، عطاالله. (شهریور 1386). فراز و فرود نشانه‌شناسی از دانش تا روش. باغ نظر، دوره 4، شماره 7, 39-49.
گلی، حسین. & رضایی هفتادر، غلامعباس. (پاییز و زمستان 1391). نقد ساختارگرایی در گذر نظریه و تطبیق. پژوهشنامة نقد ادبی، دورة 1، شمارة 2, 107-126.
مهدی زاده، ع. (پاییز و زمستان 1395). تحلیل و خوانش عکس برمبنای ابزارهای تحلیلی رویکرد نشانه‌شناسی. پژوهش هنر، سال ششم، شماره دوازدهم، 75-90.
مهرابی، معصومه. & ذاکر، آرمان. (فروردین و اردیبهشت 1395). تحلیل سبکشناختی چند حکایت گلستان در پرتو دستور نقشگرای نظاممند هالیدی. جستارهای زبانی، دوره 7، شماره 1 (پیاپی 29), 173-196.
Bateman, J. Delin, J., & Henschel, R. (2004). Multimodality and empiricism:Preparing for a corpus-based approach to the study of multimodal meaning-making. In E. Ventola, C. Charles, & M. Kaltenbacher, Perspectives on Multimodality (pp. 65-87). Amsterdam: John Benjamins.
Böck, M., Pachler, N, & Kress, G. R. (2013). Multimodality and Social Semiosis  Communication, Meaning-Making and Learning in the Work of Gunther Kress. New York  Routledge.
Forceville, C. (1999). Educating the eye? Kress and Van Leeuwen's Reading Images: The Grammar of Visual Design (1996). Language and Literature,Volume: 8 issue: 2, 163-178.
Hassan, H., & Leeuwen, T. v. (2008). Semiotic Analysis: Compositional Meaning of Corporate Web Pages. In H. Habil, & H. Hassan, New perspectives in language and communication research (pp. 39-52). Skudai: UTM.
Jensen, K. B. (1997, 11 01). The Social Semiotics of Mass Communication. Retrieved from The Canadian Journal of Communication: http://www.cjc-online.ca/index.php/journal/article/view/983/889
Kaltenbacher, M. (2004). Perspectives on Multimodality: From the early beginnings to the state of the art. Information Design Journal + Document Design, 12;3, 190-207.
Kress, G., & Leeuwen, T. v. (2006). Reading images: the grammar of visual design (Second ed.). london: Routledge.
ledema, R. (2008). Analysingfilm and television: a social semioticaccount of Hospital:an UnhealthyBusines. In T. V. Leeuwen, & C. Jewitt, The Handbook of Visual Analysis (pp. 183-204). london: SAGE.
lewitt, C., & Oyama, R. (2008). Visual meaning:a social semiotic approach. In T. V. Leeuwen, & C. Jewitt, Handbook of Visual Analysis (pp. 134-156). London: Sage.
Thomas, M. (2014). Evidence and circularity in multimodal discourse analysis. Visual Communication;1 3 ( 2 ), 163-189.
Unsworth, L. (2001). Teaching multiliteracies across the curriculum: changing contexts of text and image in classroom practice. Buckingham • Philadelphia: Open University.
Yi, J. (December, 2010). A Picture Book Analysis Based on Visual Social Semiotics. ALAK 2010 Annual Conference, (pp. 297-301). Seoul.