نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 گروه ارتباطات دانشکده‌ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری علوم ارتباطات دانشگاه تهران

چکیده

هدف این مقاله تحلیل گفتمان انتقادی پیام تسلیت آیت الله بیات زنجانی به مناسبت حادثه تروریستی شاهچراغ است. دلیل
انتخاب این پیام در این مطالعه، این بوده که این پیام از یکسو در شرایط خاص سیاسی و اجتماعی کشور صادر شد و از
سوی دیگر، به زعم برخی از محققان به صورت متفاوت تری نگارش شده بود. سئوال اصلی تحقیق این بوده است که پیام
تسلیت آیت الله بیات زنجانی چگونه از مسائل اجتماعی و فرهنگی متأثّر شده و در منازعات ایدئولوژیک جامعه چه
جایگاهی دارد؟ این مطالعه با توجه به اهداف و سوال تحقیق به روشی کیفی و با استفاده از رویکرد انتقادی فرکلاف انجام
شده است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که در این پیام به طور کلی دو نوع همپایگی صورت گرفته که به نوعی به
یکدیگر مرتبط هستند: 1-همپایگی بین حادثه تروریسی شیراز با حادثه سیستان و بلوچستان و دیگر حوادث آن روز کشور
که از هر سه به طور ضمنی با عنوان «جنایت و خشونت» یاد می شود. 2-به تبع آن، نویسنده به وضوح جانباختگان هر
سه واقعه را در یک سطح قرار داده و از عبارت و مفاهیم خنثی همچون «از دست رفتگان، کشته شدگان و جان باختگان»
استفاده می کند. اما در سطحی فراتر، نویسنده پیام تسلیت با بیان تعداد زیادی عبارات وصفی و همچنین استفاده بیش از حد
از زبان اشاره در قالب افعال سلبی، ضمایر مبهم، ارجاعات گنگ و ...، بیشتر تلاش کرده است توصیفی از یک وضـعیت
نـامطلوب اجتمـاعی و سیاسـی در کشور ارائه کند تا اینکه به طور مشخص اعتراضی به وضعیت موجود داشته باشد. به
عبارت دیگر، در این پیام اگرچه نویسنده به دنبال محکومیت کشتار افراد مختلف(بدون اشاره به عاملیت آن) بوده، اما
موضع اتخاذ شده اساسا جنبه اعتراضی ندارد و نویسنده تلاش داشته به نوعی خود را در موضعی بینابینی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

  •  

    • آقاگل زاده، ف؛ ارجمندی، م؛ گلفام، الف؛ کرد زعغرانلو کامبوزیا، ع(1389). کارآمدی کارآمدی الگوی تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف در نقد و ارزیابی برابرها در متون ترجمه شده "خواهران" اثر جیمز جویس. فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، 1)۳).
    • آلن، گ (۱۳۸۰). بینامتنیت (ترجمه ی پیام یزدان جو)تهران: نشرمرکز، چاپ اوّل .
    • جمالی، ج؛ خرمشاد، م (۱۳۷۹). امرسیاسی و گفتمان‌های سیاسی در ایران بعد از انقلاب اسلامی (1357-1392). فصلنامه علمی پژوهشی انقلاب اسلامی، 15(54).
    • سلطانی، ع (۱۳۸۷). قدرت، گفتمان و زبان: سازو کارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران، نشر نی.
    • فرکلاف، ن (1379). تحلیل گفتمان انتقادی (ترجمه‌ی فاطمه شایسته پیران و دیگران). تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه.
    • قنبری باغستان، ع؛ شمس اسمعیلی، م(۱۴۰۰). تحلیل انتقادی برنامه ی «دورهمی» از منظر سلبریتی محوری و گفت‌وگوهای زرد. فصلنامه علمی جامعه‌شناسی فرهنگ و هنر، 3(1).
    • قنبری باغستان، ع؛ مومنی، ع(۱۴۰۱). تحلیل گفتمان انتقادی بازنمایی سلبریتی‌ها در صداوسیما: مطالعه موردی گزارش‌های خبری اخبار 20:30. فصلنامه علمی جامعه‌شناسی فرهنگ و هنر، 4(3).
    • کشور دوست، الف؛ آقاگل زاده، ف (1398). بررسی تطبیقی بازنمای ایدئولوژی در رسانه‌های ایرانی و آمریکایی در چارچوب نظریه ایدئولوژی وندایک؛ مطالعه موردی برجام. دوفصلنامه رسانه و فرهنگ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 9(2.(
    • محسنی، م ج(۱۳۹۱). جستاری در نظریه و روش تحلیل گفتمان فرکلاف. مجله معرفت فرهنگی اجتماعی، ۳(۳).
    • نوذری، ح؛ جمشیدی ها، غ؛ غلامی پور، الف؛ ایرانی، ی (1392). سودمندی گفتمان انتقادی فرکلاف در تحلیل متون انضمامی: با نگاهی به متون تولید شده رسانه‌ای با محوریت بحران اقتصادی و اجتماعی اخیر اروپا و آمریکا. فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 2(۶)
    • یورگنسن، م؛ فلیپس، ل،(۱۳۸۹). نظریه و روش در تحلیل گفتمان (ترجمه‌ی هادی جلیلی). تهران: نشر نی.

     

    منابع اینترنتی:

    • حسام مظاهری، م. (2022، 31 اکتبر). واقعه شاهچراغ و صداهای خاموش، چرا برخی مراجع تقلید در قبال واقعه شاهچراغ سکوت کرده اند؟ [کانال دین، فرهنگ، جامعه]. تلگرام. https://t.me/mohsenhesammazaheri

     

      Allen, G. (2001). Intertextuality (Translated by Payam Yazdanjoo). Tehran: Nashr-e-Markaz, 1st Edition. (In Persian)

       Fairclough, N. (1995). Critical discourse analysis: The critical study of language. London and New York: Longman. (In Persian)

         Ghanbari Baghestan, A., & Momeni, A. (2022). Critical Discourse Analysis of Representation of Celebrities on TV Programs: Case of "20:30 News Reports" of Channel 2, IRIB. Journal of Sociology of Culture and Art, 4(3). (In Persian)

           Ghanbari Baghestan, A., & Shams Esmaeili, M. (2021). A Critical Analysis of Celebrity-centeredness and Yellow Dialogues in the "Dorehami" Program. Journal of Sociology of Culture and Art, 3(1). (In Persian)

    Halliday, M. (1985). An Introduction to Functional Grammar. London: Edward Arnold.

      Jørgensen, M., & Phillips, L. (2002). Discourse analysis as theory and method. London: Sage. (In Persian translation by H. Jalili, 2007, Tehran: Nashre Ney). (In Persian)

           Keshvardoost, A., & Aghagolzadeh, F. (2020). A Comparative Study on Representation of Ideology in Iranian and American Media based on Van Dijk's Theory of Ideology: Case study on JCPOA. Media and Culture Journal, 9(2). (In Persian)

         Khorramshad, M. B., & Jamali, J. (2018). Politics and Political Discourses in Iran Following the Islamic Revolution (1979-2014). Journal of Islamic Revolution Studies, 15(54). (In Persian)

    Lotfollah, B., & Eslami-Rasekh, A. (2011). Speech act of condolence in Persian and English. Studies in Literature and Language, 3(3(.

        Muhseni, M. J. (2013). An inquiry into Fairclough's theory and his discourse analysis method. Journal of Social Cultural Knowledge, 3(3), 43-54. (In Persian)

         Nozari, H., Jamshidiha, G., Gholamipoor, E., & Irani, U. (2013). The Usefulness of Critical Discourse Analysis According to Fairclough in Analyzing the Concrete Texts: The Analysis of Media Text Focusing on Current Social and Economic Crisis in Europe and the U.S. Quarterly of Social Studies and Research in Iran, 2(1). (In Persian)

          Soltani, A. (2008). Power, Discourse, and Language: Power Structures in the Islamic Republic of Iran. Nashr-e-Ney. (In Persian)

    van Dijk, T. A., Tannen, D., & Hamilton, H. E. (2001). The Handbook of Discourse Analysis. Blackwell Publishers Ltd.

    Widdowson, H. G. (2007). Discourse Analysis. Oxford University Press. Aghagolzade, F., Arjmandi, M., Golfam, A., & Kord Zafaranlu, A. K. (2010). The Efficiency of Critical Discourse Analysis Model Inspired by Fairclough for Criticism and Evaluation of Equivalents through Translated Texts of SISTERS by James Joyce. Language Related Research, 1(3). (In Persian)