نویسنده

دانشگاه علامه

چکیده

اهمیت شناخت مؤلفه‎ها و شاخصه‎های هویت ملی برای کشوری مانند ایران، جهت یکپارچگی و انسجام، بسیار مهم است؛ چراکه هویت ملی مفهومی است که تلاش دارد تا تعارضات موجود در هویت‌های گروهی و قومی را به نوعی کاهش دهد و آن‎ها را ذیل یک هویت بالاتر؛ یعنی هویت ملی همگرا سازد. انسجام و اتحاد ملی، مستلزم اقتباس عناصر هویت ملی از عناصر مشترک هویت‌های قومی گوناگون در جامعه است. در غیر این‎صورت، عناصر هویت ملی برای هویت‌های قومی، نامأنوس خواهد بود و در نتیجه، احساس تعهد و تعلق قومیت‎ها به آن کم خواهد شد. امروزه رسانه‎های جمعی، به‎منزلۀ شاهراه اطلاعاتی جوامع و نقش آن‎ها در فرهنگ و ابعاد گوناگون هویت انسانی، به‎ویژه هویت ملی، مورد توجه صاحب‎نظران و محققان علوم انسانی اجتماعی قرارگرفته است. در این ارتباط، رویکردها و رهیافت‎های نظری متفاوتی عرضه شده است. نظریۀ ارتباطات گلوله‎ای بر شکل‎گیری هویت بر مبنای رسانه‎ها تأکید کرده است. در برابر، برخی صاحب‎نظران به قدرت تحلیل اطلاعات و فرهنگ بهره‎وری از رسانه‏ها اشاره کرده‎اند. در این میان، برخی نیز با عرضۀ رویکرد تعادلی بر نقش دوگانه و متناقض رسانه‎ها در شکل‎دهی و فرسایش هویت ملی تأکید داشته‎اند. با توجه به موارد فوق، هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی نقش و تأثیر رسانه بر هویت‎بخشی ملی با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی است. برای رسیدن به این هدف، ابتدا به درک مطبوعات و رسانه، درک متأخر از هویت، چیستی هویت ملی و چیستی رسانه، ارتباط بین رسانه و فرهنگ پرداخته و در تحلیل اطلاعات، ارتباط رسانه و هویت ملی با رویکرد فرهنگی مورد بررسی قرارگرفته و در نهایت، به نتیجه‎گیری و پیشنهادها پرداخته می‎شود. نتایج پژوهش حاضر نشان می‎دهد که رابطۀ متقابل فرهنگ و رسانه ریشه در تاریخ حیات بشر دارد و می‌توان گفت؛ پیدایش رسانه همزاد جامعه بوده است. در طول تاریخ، انسان برای انتقال پیام خود، رسانه‌ها را به‎کار گرفته و فرهنگ خود را نیز همراه با آن گسترش داده است.

کلیدواژه‌ها

  1. اتکینسون، دیوید و مارک رابوی، 1381، رادیو و تلویزیون در خدمت عموم، چالش های قرن بیست و یکم، ترجمة ثاقب مرتضی فر، تهران، سروش.
  2. آخوندی، محمدباقر. (1377). ” بررسی هویت ملی- مذهبی جوانان مشهدی و تاثیر روابط اجتماعی بر آن “مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه مشهد.
  3. اخوان ملایری، فائزه و دیگران، 1393، شبکه های اجتماعی مجازی و شادکامی، فصلنامه رسانه و فرهنگ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، س3، ش2.
  4. ازکیا، مصطفی، و غلامرضا غفاری، 1383، توسعه روستایی با تأکید بر جامعه روستایی ایران، تهران، نشر نی.
  5. اشرف، احمد، 1383، بحران هویت ملی و قومی در ایران، تهران، مؤسسة تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
  6. افتاده، جواد، 1394، رسانه های اجتماعی تهران دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها.
  7. افتخاری، اصغر1378، حوزه نا امنی، بنیاد فرهنگی مدیریت استراتژیک و امنیت داخلی در ایران، فصلنامه مطالعات راهبردی، س1، ش3.
  8. افتخاری، اصغر(1387) «ثبات سیاسی رسانه ای» در رسانه ها و ثبات سیاسی(جمعی از نویسندگان)، تهران: مطالعات راهبردی
  9. افتخاری، اصغر و همکاران، 1389، قدرت نرم، فرهنگ و امنیت، تهران، دانشگاه امام صادق ع.

10. تامپسون، جان(1379)، رسانه ها و نوگرایی، مترجم علی ایثاری، تهران: مؤسسه ایران

  1. اینگلیس، فرد، 1377، نظریة رسانه ها، ترجمه محمود حقیقت کاشانی، تهران، مرکز تحقیقات صدا و سیما.
  2. حریری اکبری، محمد، 1378، مدیریت توسعه، تهران، نش قطره.
  3. خوشنویس، ناهید، 1389، رسانه و سبک زندگی، ماهنامه علمی تخصصی روابط عمومی، ش73.
  4. دروین، برندا و دیگران، 1378، بازنگری در ارتباطات، مسائل مربوط به نگاره ها، ترجمه محمود صدری، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها.
  5. رهنما، هوشنگ،1384، زبان؛ گفتاری و نوشتار، جستاری در رسانه های گروهی و جامعه، زبان و رسانه، مجموعه مقالات، تهران، مرکز تحقیق و توسعه، رادیو.
  6. ربانی، جعفر. (1381). هویت ملی، تهران، سازمان انجمن اولیا و مربیان جمهوری اسلامی ایران.
  7. زهیری، علیرضا، 1379، هویت ملی ایرانیان، فصلنامه علوم سیاسی، س3، ش12.
  8. زهیری، علیرضا، 1381، انقلاب اسلامی و ملی هویت فصلنامه علوم سیاسی، س3، ش16.
  9. ستوده، هدایت اله، 1372، مقدمه ای بر آسیب شناسی اجتماعی، تهران، نشر آوای نور.
  10. سروش، عبدالکریم،1380، اخلاق خدایان، تهران، طرح نو.
  11. ساروخانی، باقر(1383)، اندیشه های بنیادی ارتباط، تهران: خجسته.
  12. ساروخانی، باقر(1382)، جامعه شناسی ارتباطات، تهران: اطلاعات
  13. شـجاع کاظمی، مهرانگیز و فاطمه شجاع کاظمی، 1382، نقـش خرده فرهنگ های معارض بر امنیت اجتماعی، مجموعه مقالات همایش امنیت اجتماعی، ش1.
  14. شکرخواه، یونس، 1382، جنگ روانی رسانه ای، فصلنامه عملیات روانی، س1، ش1.
  15. شیخاوندی، داور، 1372، جامعه شناسی قشرها و نابرابری های اجتماعی، تهران، نشر مرندیز.
  16. شیخاوندی، داور، 1379، تکوین و تنفیذ هویت ایرانی، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران، انتشارات باز.
  17. شیخاوندی، داور،1380، ناسیونالیسم و هویت ایرانی، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران، انتشارات باز.
  18. شیری، فریدون،1371، فرهنگ الفبایی قیاسی زبان فارسی، تهران، خجسته.
  19. صافی، عبدالکریم، 1385، وسایل ارتباط همگانی درگفتمان تمدن ها، مجله جامعه مدنی، س4، ش1.
  20. صالحی عمران، ابراهیم و دیگران، 1387، بررسی میزان توجه به مؤلفه های هویت ملی در کتاب های درسی دورة راهنمایی، فصل نامة مطالعات ملی، س9، ش25.
  21. طالبی، سکینه. (1381). « تحول هویت ملی دانش آموزان در دوره‌های تحصیلی ابتدایی به راهنمایی و متوسطه در شیراز» فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره 63
  22. عبداللهی، محمد، 1375، جامعه شناسی بحران هویت، فصل نامة پژوهش، س1، ش2 و 3.
  23. عبدالهی، محمد؛ حسین بر، محمد عثمان. (1381). « گرایش دانشجویان بلوچ به هویت ملی در ایران» مجله جامعه شناسی ایران، دوره چهارم، شماره 4، ص 126-101.
  24. عبدالهی، محمد. (1374). " هویت جمعی: دنیامیسم و مکانیسم تحول آن در ایران" نامه انجمن جامعه شناسی ایران، دفتر اول، ص 80-63
  25. عمیدی، عبدالله، 1385، بسیج، رسانه است؛ درآمدی به نگاه رسانه ای به بسیج، فصلنامة مطالعات بسیج، س9، ش 32.
  26. عالم، عبدالرحمان(1373)، بنیادهای علم سیاست، تهران: نشرنی.
  27. غفاری، جلال، 1385، رسانة ملی در افق هنجارگرایانة دینی، فصلنامة اندیشة صادق،  مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق(ع)، ش24.
  28. فاضل، رضا و الهام میری آشتیانی، 1387، آسیب های اجتماعی ایران؛ نگاهی به آینده تهران: پژوهشکدة تحقیقات استراتژیک.
  29. فاین، بن، 1385، سرمایة اجتماعی و نظریة اجتماعی ترجمة سید محمد کمال سروریان، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  30. فوزی، یحیی، 1385، امام خمینی(ره) و هویت ملی، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  31. فیرحی، داود، 1379، رسانه ها و تحول فرهنگ سیاسی در خاورمیانه، فصلنامة علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم، ش8.
  32. قزلسفلی، محمدتقی، 1388، رسانه و ساخت هویت ملی، فصل نامة سیاست، مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دورة سی و نهم، ش3.
  33. فکوهی، ناصر. (1381). « شکل گیری هویتی و الگوهای محلی، ملی و جهانی( مطالعه موردی لرستان)» مجله جامعه شناسی ایران، دوره چهارم، شماره 4، ص 161-127.
  34. کیویستو، ا.، 1378، اندیشه های بنیادی در جامعه شناسی ترجمة منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
  35. گودرزی، حسین، 1384، گفتارهایی دربارة زبان و هویت مؤسسة مطالعات ملی، تهران : انتشارات تمدن ایرانی.
  36. گیبنز، جان(1381)، سیاست پست مدرنیته، مترجم: منصور انصاری، تهران: گام نو.
  37. گیدنز، آنتونی، 1388، جامعه شناسی، ترجمة حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
  38. لازار، ژودیت1380، افکار عمومی، ترجمة مرتضی کتبی، تهران: نشر نی.
  39. لرنی، منوچهر،1383، آسیب شناسی امنیت، تهران: پیام پویا.
  40. معین، محمد، 1363، فرهنگ فارسی تهران: بهزاد.
  41. مویر، ریچارد،1379، درآمدی نو بر جغرافیای سیاسی، ترجمة درة میرحیدر با همکاری سیدیحیی صفوی،
  42. تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
  43. میرمحمدی، داود،1382، گفتارهایی دربارة هویت ملی در ایران تهران: مؤسسة مطالعات ملی، تمدن ایرانی.
  44. میلسن و دیگران، 1388، دیپلماسی عمومی و نوین؛ قدرت نرم در روابط بین الملل ترجمة رضا کلهر و محسن روحانی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
  45. نصری، قدیر، 1387، مبانی هویت ایرانی تهران: مؤسسة مطالعات ملی تمدن ایرانی.
  46. نظری، علی اشرف، 1385، پست مدرنیسم و هویت سیاسی، فصل نامة مطالعات ملی ش27.
  47. ویندال، سون و دیگران، 1376، کاربرد نظریه های ارتباطات، ترجمة علی رضا دهقان، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها.

 

  1. Barrat , David(1992) , Media and Sociology , ( New York : Routledge)
  2. Alleyne, Mark D. (1995). International Power and International Communication, New York: St. Martin Press.
  3. Jowett Garth S, O’Donnell Victoria (1986). Propaganda and Persuasion, London: Sage.
  4. شکرخواه، یونس(1382)، ((جنگ روانی رسانه ای))، فصلنامه عملیات روانی، س 1،ش
  5. میرفخرایی،  تژا. "(1385)، زبان ، رسانه و بازنمایی هویت، فصلنامه پژوهش و سنجش، 13(48)