نویسنده
دانشگاه علامه
چکیده
اهمیت شناخت مؤلفهها و شاخصههای هویت ملی برای کشوری مانند ایران، جهت یکپارچگی و انسجام، بسیار مهم است؛ چراکه هویت ملی مفهومی است که تلاش دارد تا تعارضات موجود در هویتهای گروهی و قومی را به نوعی کاهش دهد و آنها را ذیل یک هویت بالاتر؛ یعنی هویت ملی همگرا سازد. انسجام و اتحاد ملی، مستلزم اقتباس عناصر هویت ملی از عناصر مشترک هویتهای قومی گوناگون در جامعه است. در غیر اینصورت، عناصر هویت ملی برای هویتهای قومی، نامأنوس خواهد بود و در نتیجه، احساس تعهد و تعلق قومیتها به آن کم خواهد شد. امروزه رسانههای جمعی، بهمنزلۀ شاهراه اطلاعاتی جوامع و نقش آنها در فرهنگ و ابعاد گوناگون هویت انسانی، بهویژه هویت ملی، مورد توجه صاحبنظران و محققان علوم انسانی اجتماعی قرارگرفته است. در این ارتباط، رویکردها و رهیافتهای نظری متفاوتی عرضه شده است. نظریۀ ارتباطات گلولهای بر شکلگیری هویت بر مبنای رسانهها تأکید کرده است. در برابر، برخی صاحبنظران به قدرت تحلیل اطلاعات و فرهنگ بهرهوری از رسانهها اشاره کردهاند. در این میان، برخی نیز با عرضۀ رویکرد تعادلی بر نقش دوگانه و متناقض رسانهها در شکلدهی و فرسایش هویت ملی تأکید داشتهاند. با توجه به موارد فوق، هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی نقش و تأثیر رسانه بر هویتبخشی ملی با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی است. برای رسیدن به این هدف، ابتدا به درک مطبوعات و رسانه، درک متأخر از هویت، چیستی هویت ملی و چیستی رسانه، ارتباط بین رسانه و فرهنگ پرداخته و در تحلیل اطلاعات، ارتباط رسانه و هویت ملی با رویکرد فرهنگی مورد بررسی قرارگرفته و در نهایت، به نتیجهگیری و پیشنهادها پرداخته میشود. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد که رابطۀ متقابل فرهنگ و رسانه ریشه در تاریخ حیات بشر دارد و میتوان گفت؛ پیدایش رسانه همزاد جامعه بوده است. در طول تاریخ، انسان برای انتقال پیام خود، رسانهها را بهکار گرفته و فرهنگ خود را نیز همراه با آن گسترش داده است.
کلیدواژهها
- اتکینسون، دیوید و مارک رابوی، 1381، رادیو و تلویزیون در خدمت عموم، چالش های قرن بیست و یکم، ترجمة ثاقب مرتضی فر، تهران، سروش.
- آخوندی، محمدباقر. (1377). ” بررسی هویت ملی- مذهبی جوانان مشهدی و تاثیر روابط اجتماعی بر آن “مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه مشهد.
- اخوان ملایری، فائزه و دیگران، 1393، شبکه های اجتماعی مجازی و شادکامی، فصلنامه رسانه و فرهنگ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، س3، ش2.
- ازکیا، مصطفی، و غلامرضا غفاری، 1383، توسعه روستایی با تأکید بر جامعه روستایی ایران، تهران، نشر نی.
- اشرف، احمد، 1383، بحران هویت ملی و قومی در ایران، تهران، مؤسسة تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
- افتاده، جواد، 1394، رسانه های اجتماعی تهران دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها.
- افتخاری، اصغر1378، حوزه نا امنی، بنیاد فرهنگی مدیریت استراتژیک و امنیت داخلی در ایران، فصلنامه مطالعات راهبردی، س1، ش3.
- افتخاری، اصغر(1387) «ثبات سیاسی رسانه ای» در رسانه ها و ثبات سیاسی(جمعی از نویسندگان)، تهران: مطالعات راهبردی
- افتخاری، اصغر و همکاران، 1389، قدرت نرم، فرهنگ و امنیت، تهران، دانشگاه امام صادق ع.
10. تامپسون، جان(1379)، رسانه ها و نوگرایی، مترجم علی ایثاری، تهران: مؤسسه ایران
- اینگلیس، فرد، 1377، نظریة رسانه ها، ترجمه محمود حقیقت کاشانی، تهران، مرکز تحقیقات صدا و سیما.
- حریری اکبری، محمد، 1378، مدیریت توسعه، تهران، نش قطره.
- خوشنویس، ناهید، 1389، رسانه و سبک زندگی، ماهنامه علمی تخصصی روابط عمومی، ش73.
- دروین، برندا و دیگران، 1378، بازنگری در ارتباطات، مسائل مربوط به نگاره ها، ترجمه محمود صدری، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها.
- رهنما، هوشنگ،1384، زبان؛ گفتاری و نوشتار، جستاری در رسانه های گروهی و جامعه، زبان و رسانه، مجموعه مقالات، تهران، مرکز تحقیق و توسعه، رادیو.
- ربانی، جعفر. (1381). هویت ملی، تهران، سازمان انجمن اولیا و مربیان جمهوری اسلامی ایران.
- زهیری، علیرضا، 1379، هویت ملی ایرانیان، فصلنامه علوم سیاسی، س3، ش12.
- زهیری، علیرضا، 1381، انقلاب اسلامی و ملی هویت فصلنامه علوم سیاسی، س3، ش16.
- ستوده، هدایت اله، 1372، مقدمه ای بر آسیب شناسی اجتماعی، تهران، نشر آوای نور.
- سروش، عبدالکریم،1380، اخلاق خدایان، تهران، طرح نو.
- ساروخانی، باقر(1383)، اندیشه های بنیادی ارتباط، تهران: خجسته.
- ساروخانی، باقر(1382)، جامعه شناسی ارتباطات، تهران: اطلاعات
- شـجاع کاظمی، مهرانگیز و فاطمه شجاع کاظمی، 1382، نقـش خرده فرهنگ های معارض بر امنیت اجتماعی، مجموعه مقالات همایش امنیت اجتماعی، ش1.
- شکرخواه، یونس، 1382، جنگ روانی رسانه ای، فصلنامه عملیات روانی، س1، ش1.
- شیخاوندی، داور، 1372، جامعه شناسی قشرها و نابرابری های اجتماعی، تهران، نشر مرندیز.
- شیخاوندی، داور، 1379، تکوین و تنفیذ هویت ایرانی، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران، انتشارات باز.
- شیخاوندی، داور،1380، ناسیونالیسم و هویت ایرانی، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران، انتشارات باز.
- شیری، فریدون،1371، فرهنگ الفبایی قیاسی زبان فارسی، تهران، خجسته.
- صافی، عبدالکریم، 1385، وسایل ارتباط همگانی درگفتمان تمدن ها، مجله جامعه مدنی، س4، ش1.
- صالحی عمران، ابراهیم و دیگران، 1387، بررسی میزان توجه به مؤلفه های هویت ملی در کتاب های درسی دورة راهنمایی، فصل نامة مطالعات ملی، س9، ش25.
- طالبی، سکینه. (1381). « تحول هویت ملی دانش آموزان در دورههای تحصیلی ابتدایی به راهنمایی و متوسطه در شیراز» فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره 63
- عبداللهی، محمد، 1375، جامعه شناسی بحران هویت، فصل نامة پژوهش، س1، ش2 و 3.
- عبدالهی، محمد؛ حسین بر، محمد عثمان. (1381). « گرایش دانشجویان بلوچ به هویت ملی در ایران» مجله جامعه شناسی ایران، دوره چهارم، شماره 4، ص 126-101.
- عبدالهی، محمد. (1374). " هویت جمعی: دنیامیسم و مکانیسم تحول آن در ایران" نامه انجمن جامعه شناسی ایران، دفتر اول، ص 80-63
- عمیدی، عبدالله، 1385، بسیج، رسانه است؛ درآمدی به نگاه رسانه ای به بسیج، فصلنامة مطالعات بسیج، س9، ش 32.
- عالم، عبدالرحمان(1373)، بنیادهای علم سیاست، تهران: نشرنی.
- غفاری، جلال، 1385، رسانة ملی در افق هنجارگرایانة دینی، فصلنامة اندیشة صادق، مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق(ع)، ش24.
- فاضل، رضا و الهام میری آشتیانی، 1387، آسیب های اجتماعی ایران؛ نگاهی به آینده تهران: پژوهشکدة تحقیقات استراتژیک.
- فاین، بن، 1385، سرمایة اجتماعی و نظریة اجتماعی ترجمة سید محمد کمال سروریان، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- فوزی، یحیی، 1385، امام خمینی(ره) و هویت ملی، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- فیرحی، داود، 1379، رسانه ها و تحول فرهنگ سیاسی در خاورمیانه، فصلنامة علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم، ش8.
- قزلسفلی، محمدتقی، 1388، رسانه و ساخت هویت ملی، فصل نامة سیاست، مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دورة سی و نهم، ش3.
- فکوهی، ناصر. (1381). « شکل گیری هویتی و الگوهای محلی، ملی و جهانی( مطالعه موردی لرستان)» مجله جامعه شناسی ایران، دوره چهارم، شماره 4، ص 161-127.
- کیویستو، ا.، 1378، اندیشه های بنیادی در جامعه شناسی ترجمة منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
- گودرزی، حسین، 1384، گفتارهایی دربارة زبان و هویت مؤسسة مطالعات ملی، تهران : انتشارات تمدن ایرانی.
- گیبنز، جان(1381)، سیاست پست مدرنیته، مترجم: منصور انصاری، تهران: گام نو.
- گیدنز، آنتونی، 1388، جامعه شناسی، ترجمة حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
- لازار، ژودیت1380، افکار عمومی، ترجمة مرتضی کتبی، تهران: نشر نی.
- لرنی، منوچهر،1383، آسیب شناسی امنیت، تهران: پیام پویا.
- معین، محمد، 1363، فرهنگ فارسی تهران: بهزاد.
- مویر، ریچارد،1379، درآمدی نو بر جغرافیای سیاسی، ترجمة درة میرحیدر با همکاری سیدیحیی صفوی،
- تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
- میرمحمدی، داود،1382، گفتارهایی دربارة هویت ملی در ایران تهران: مؤسسة مطالعات ملی، تمدن ایرانی.
- میلسن و دیگران، 1388، دیپلماسی عمومی و نوین؛ قدرت نرم در روابط بین الملل ترجمة رضا کلهر و محسن روحانی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
- نصری، قدیر، 1387، مبانی هویت ایرانی تهران: مؤسسة مطالعات ملی تمدن ایرانی.
- نظری، علی اشرف، 1385، پست مدرنیسم و هویت سیاسی، فصل نامة مطالعات ملی ش27.
- ویندال، سون و دیگران، 1376، کاربرد نظریه های ارتباطات، ترجمة علی رضا دهقان، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها.
- Barrat , David(1992) , Media and Sociology , ( New York : Routledge)
- Alleyne, Mark D. (1995). International Power and International Communication, New York: St. Martin Press.
- Jowett Garth S, O’Donnell Victoria (1986). Propaganda and Persuasion, London: Sage.
- شکرخواه، یونس(1382)، ((جنگ روانی رسانه ای))، فصلنامه عملیات روانی، س 1،ش
- میرفخرایی، تژا. "(1385)، زبان ، رسانه و بازنمایی هویت، فصلنامه پژوهش و سنجش، 13(48)