نویسنده
دانشگاه تهران
چکیده
در این مقاله با پیروی از این ایده مبنایی که کلیت اجتماعی را میتوان در تصویر به عنوان امر به ظاهر پیش پا افتاده کلیت جزیی تحلیل کرد، به بررسی وضعیت دین در ایران معاصر و در قاب سینما پرداخته شده است. توجه ویژه و رویکرد اساسی در این مقاله به نگاههای انتقادی مکتب فرانکفورت درباره فرهنگ و سینماست. بدین منظور یکی از فیلمهای برگزیده دینی در سالهای اخیر، با استفاده از آراء مکتب فرانکفورت درباره فرهنگ و رسانه و نیز استفاده از رویکرد انتقادی «تحلیل گفتمان انتقادی» به زبان، مورد تحلیل قرار گرفته است. بدینمنظور پس از مروری تحلیلی بر آراء آدورنو و بنیامین درباره صنعت فرهنگ و سینما و با توجه به اینکه در رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف، تحلیل گفتمان به تنهایی قادر به تحلیل پرکتیس اجتماعی گستردهتر نیست و نیاز به نظریه اجتماعی دارد، از رویکرد فرکلاف برای تحلیل فیلم استفاده شده است. با استفاده از رویکرد فرکلاف در سه سطح پرکتیس متنی و پرکتیس گفتمانی و پرکتیس اجتماعی، به توصیف، تفسیر و تبیین متن فیلم سربهمهر پرداخته شده است. از نتایج عمده تحقیق حاکم شدن منطق کالایی بر فیلمهای دینی بهطور خاص، و برداشت از دین بهطور عام، در صنایع فرهنگی است.
کلیدواژهها
-
- اسفندیاری، عبدالله(1384 )سینما در حوزه معارف دینی، ماهنامه بیناب،سال سوم، شماره8،صص.123-116
- آیشنبرگر، آمبروس(1380) نشانههای معنوی در سینما، اندیشمندان غیرایرانی، ترجمه فرهاد ساسانی تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی
- بادامچی، محمد حسین(1392) سربه مهر: سربه زیر از آخرین نفسهای رنجور دینداری پسامدرن شهری، سایت علوم اجتماعی ایرانی اسلامی.
- بورن، جورجینا(1388)علیه نفی و در دفاع از سیاست تولید فرهنگی: آدورنو، زیبایی شناسی و امر اجتماعی، ترجمه کریم پور زبید، فصلنامه زیبا شناخت،سال دهم، شماره21،صص.72-49 .
- بیچرانلو، عبدالله و جمال محمدی(1392) تحلیل روایی دگرگونی ارزشها، هویتها و سبکهای زندگی در سینمای بعد از انقلاب، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران،سال ششم، شماره3، صص.113-87.
- تامسن،کریستین(1377) روش نئوفرمالیستی در نقد فیلم،ترجمه محمدگذرآبادی، فصلنامه فارابی، سال هشتم، شماره 3، صص 145-114
- حبیبی، فواد(1392)علیه ایدئولوژیهای پایان:آپوکالیپتیسیسم، منطق سینمایی سرمایه داری فاجعه، تهران: آمه.
- داوری، محمد(1388) غلبه نگاه کارکردی به دین، عامل تقویت دین یا زمینه ساز عرفی شدن در جامعه ایران، اسلام و علوم اجتماعی،سال یکم، شماره2، صص.167-198.
- دووینیو، ژان(1388) جامعه شناسی هنر، مترجم مهدی سحابی، تهران: مرکز.
- ساعتچی، محمدمهدی(1387)دگرگونی منش هنر در «عصر فیلم» (نگاهی به آرای والتر بنیامین در مورد سینما و عکاسی)، نشریه اطلاعات حکمت و معرفت، سال سوم، ش.34،صص.31-33
- سلطانی، سیدعلی اضغر(1387) قدرت، گفتمان و زبان، تهران: نی.
- شجاعی زند، علیرضا(1380) الگوهای عرفی شدن جوامع، مجموعه مقالات مناسبات دین و فرهنگ در جامعه ایران، دبیرخانه دین پژوهان کشور:قم
- طباطبایی، محمدحسین(1374) تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- فرکلاف، نورمن(1379) تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه فاطمه شایسته پیران و دیگران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانهها
- کمالی نیا، فرزین(1391)بحران اعتبار در تئوری فیلم معاصر و راههای پیشرو(1970-2012) نشریه کیمیای هنر،سال یکم، ش.4، صص.87-105
- مارش،کلایو، و گی اوتیز(1383) الهیات و رای مدرن و پسامدرن: دستور کار آینده برای الهیات و فیلم، ترجمه فریده حق بین، نشریه بیناب،سال دوم، ش.7،صص.215-206
- مایلز، مارگارت(1383)سایه های متحرک: مذهب و سینما بمثابه فراوردههای فرهنگی، ترجمه شاپور عظیمی،فصلنامه بیناب،سال دوم، ش.7، صص 187-172
- معقولی، نادیا و دیگران(1390)تحلیل جامعه شناختی مفهوم مرگ در موج نو سینمای ایران،فصلنامه جامعه شناسی هنر و ادبیات،سال سوم، ش.2،صص.125-142
- منصور ابراهیمی، منصور(1386)درباره سینمای دینی(1)،ماهنامه رواق هنر و اندیشه، سال دوم، ش.10
- مورگان، دیوید(1392) کلید واژگانی در باب دین، رسانه و فرهنگ، به کوشش: امیر یزدیان ویراستار: محمدصادق دهقان، نسخه برخط موجود در پایگاه اینترنتی اداره کل پژوهش های اسلامی رسانه
- می، جان.ر(1387)نظریههای معاصر دربارهی تفسیر فیلم دینی،ترجمه فرهاد ساسانی، تهران: انتشارات سوره مهر
- نوذری، حسینعلی(1383) نظریه انتقادی مکتب فرانکفورت در علوم اجتماعی و انسانی،تهران: آگه
- هیل،جان و پاملا چرچ گیبسن(1388)رویکردهای انتقادی در مطالعات فیلم، انتشارات سوره مهر:تهران
- وارتنبرگ، توماس(1387)پرونده: فلسفه فیلم، ترجمه حسین شقاقی، نشریه اطلاعات حکمت و معرفت،سال سوم، ش.33،صص.12-16
- والدمن، دیان(1379)نظریه انتقادی و فیلم: آدورنو و بازنگری صنعت فرهنگ، ترجمه علی شیخمهدی، فصلنامه فارابی،سال دهم، شماره36. صص 177-160
- ویلسون، راس(1389) تئودور آدورنو، ترجمه پویا ایمانی، تهران: نشر مرکز
- یزدانجو، پیام(1383) اکران اندیشه فصلهایی در فلسفه سینما، نشرمرکز: تهران
- یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس(1389)نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشرنی
-
- Blommaert, Jan and Chris Bulcaen(2000) Critical Discourse Analysis, Annual Review of Anthropology,29, 447–466.
- Gregory Watkins(2009) religion,Film and film theory,in The Continuum Companion to Religion and Film ,Edited by William L. Blizek, Continuum:London