نویسندگان

1 کارشناس اداره کل بازاریابی و خدمات بانک کشاورزی

2 دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه، تهران، ایران

چکیده

چگونگی تصویرسازی زنان در سینما تابع پذیرش اجتماعی و مقبولیت عام است. با استفاده از رویکرد برساخت‌گرایی، خوانشی از مطالعات انجام شده در مجلات معتبر علمی-پژوهشی با شیوه سنتزپژوهی[1] انجام گرفت. به همین دلیل با دو متغیر «مدیریت بدن» و «بازنمایی زنان در سینما» در مجموع 63 مقاله مورد ارزیابی قرار گرفت و درنهایت 40 مقاله برای خوانش مجدد کدگذاری و شاخص‌ها و مفاهیم آنان استخراج شد. بعد از کدگذاری مجدد، نتایج مطالعه تلفیقی در چهار دسته «اولویت بخشی به مفاهیم زنِ مدرن صرفاً به‌مثابه ویترین توسعه و پیشرفت جامعه مدرن»، «بدن مدیریت شده نمادی از زن عصیانگر و غیرفرمان‌بر»، «شی‌انگاری زنان برای جلب رضایت‌ از نظام مردسالار» و «مدیریت بدن به‌مثابه ابزار مطیع‌ساز زن در پذیرش اجتماعی» تقسیم‌بندی شد و با استناد به مصادیق نحوه برساخت زن در سینمای ایران هویدا شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که نگاه فرادستی فرودستی بر هویت زنانه در سینمای ایران (قبل و بعد از انقلاب) وجود داشته و زن به‌مثابه کالایی برای برجسته‌سازی بیشتر مرد به تصویر کشیده شده است. مدیریت بدن زنان و ظاهر مدرن نیز به واسطه حضور مردانی که زن مدرن را این‌گونه مطلوب ارزیابی می‌کنند، بیان شده که در صورت تصمیم مردان، قابلیت حذف و جایگزینی توسط زنان سنتی و مطیع را به سهولت داراست. بدن زن به‌مثابه ابزاری برای پذیرش اجتماعی و تأیید جامعه مردان بازنمایی شده و به همین دلیل این نگاه زیباشناختی بر بدن زن نیز حاکی از سلطه مردان بر نقش و برساخت هویت زنان در جامعه ارزیابی می‌گردد.
 



[1]

کلیدواژه‌ها

احمدنیا، شیرین(1385)، «جامعه‌شناسی بدن و بدن زنان»، فصل‌نامه کتاب زنان، سال 8، شماره 5، صص45-19.
احمدی، عزت‌الله، عدلی‌پور، صمد، افشار، سیمین و بنیاد، لیلی(1395)، «تبیین جامعه‌شناختی مدیریت بدن و ارتباط آن با عوامل اجتماعی و فرهنگی در میان دختران و زنان شهر تبریز»، مجله نامه زنان، سال9، شماره3، صص50-29.
ادیبی، مهدی و کوهی، کمال(1390)، «تبیین جامعه‌شناختی مدیریت بدن در میان زنان» فصل‌نامه مطالعات اجتماعی- روانش‌شناختی زنان، سال9، شماره 3، صص83-59.
آزاد ارمکی، نقی و چاوشیان، حسن(1381)، «بدن به‌مثابه رسانه هویت» مجله جامعه‌شناسی ایران، سال چهارم، شماره 4، صص57-75.
آقابابایی، احسان، خادم الفقرایی، مهوش( 1395 ) «بازنمایی روابط درونی خانواده درپنج فیلم سینمای دهه 1380 ایران»، زن در فرهنگ و هنر، دوره 8، شماره 2، صص171-192.
بابایی فرد، اسدالله، منصوریان راوندی، فاطمه، ذوالفقاری، نفیسه(1395)«عوامل اجتماعی - فرهنگی مؤثر در مدیریت بدن در میان زنان شهر کاشان»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، دوره 18، صفحه 59-83.
باهنر، ناصر و علم‌الهدی، سیدالرسول(1392)، «هنجارهای عفاف و حجاب اسلامی در سیما و سینما: تحلیل تطبیقی سیاست‌ها»، مجله مطالعات فرهنگ ارتباطات، شماره14، صص92-55.
براتلو، فاطمه، خودی، مرجان(1394)، «عوامل مؤثر فردی بر نگرش زنان نسبت به مدیریت بدن»، مجله مدیریت فرهنگی، شماره 28،صص123-113.
برگر، پیتر. ال و لاکمن، توماس(1375) ساخت اجتماعی واقعیت، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
بشیر، حسین و اسکندری، علی(1392) « بازنمایی خانواده ایرانی در فیلم سینمایی یه حبه قند»، فصلنامه تحقیقات اجتماعی ایران، شماره 2، صص161-143.
بلالی، اسماعیل، افشارکهن، جواد(1389)، «زیبایی و پول: آرایش و جراحی»، مجله مطالعات راهبردی زنان، شماره 47،صص 140-99.
بنی اسدی، حسن(1391)، «تأثیر جراجی زیبایی بینی بر تصور تن زنان»، مجله پوست و زیبایی، شماره4، صص201-194.
بهار، مهری، وکیلی قاضی جهانی(1390) «تحلیل گفتمان جراحی‌های زیبایی صورت»، فصلنامه زن در توسعه و سیاست، شماره 1، صص92-63.
بیلیس، جان و استیو اسمیت (1383) جهانی‌شدن سیاست: روابط بین‌الملل در عصر نوین. تهران: ابرار معاصر.
تاجیک، محمدرضا (1384)روایت غیریت و هویت در میان ایرانیان، تهران: مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری.
حاتمی، محمدرضا و مذهبی، سارویه(1390) «رسانه و نگرش زنان به هویت جنسیتی خود» فصلنامه تحقیقات اجتماعی ایران، شماره 2،صص 209-185.
حسن‌پور، آرش و یزدخواستی، بهجت(1394) «پروبلماتیک زن بودگی: نمایش جنسیت و برساخت کلیشه‌های اخلاقی زنانه در سینمای ایران» مجله فرهنگ ارتباطات، شماره 32، صص68-33.
حیدرخانی، هابیل، حاجی آقایی، لیلا، رحمانی، غلامعباس(1392)«رابطه ابعاد سرمایه فرهنگی و مدیریت بدن در زنان»، فصلنامه علمی-پزوهشی زن و فرهنگ، سال پنجم، شماره 18، صص55-69.
خالق پناه، کمال، رضایی، مرضیه(1393)، «عاملیت غیرجنسی زنانه در میانۀ تقابل‌های ساختاری: برساخت زنانگی در سینمای رخشان بنی‏ اعتماد»، مجله جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، شماره1، صص113-91.
خانیکی، هادی؛ گوهریان، الهام؛ رهبر، مصطفی(1392)، «تصویر ستاره در سینمای ایران (مطالعه موردی ستاره زن نیمه دوم دهه 70»، مجله مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال 9، شماره33، صص56-31
خواجه‌نوری، بیژن، روحانی، علی و هاشمی، سمیه(1390 )، «رابطه بین سبک زندگی و تصور از بدن: مطالعه موردی زنان شهر شیراز»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، شماره1، صص103-79.
دادگران، سیدمحمد؛ جلیلیان، شهین (1390) «بررسی جایگاه اجتماعی زن در آثار فیلم‌سازان زن و مرد (کافه ترانزیت و زیر پوست شهر)»، مجله مطالعات رسانه، شماره 26، صص84-59
داودآبادی، مهدی؛ احمدی، فاطمه(1395)، «بازنمایی نقش زن در سینمای دفاع مقدس؛ از واقعیت تا نمایش»، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، شماره 27، صص116-95.
دلانتی،گرارد(1384) علم اجتماعی: فراسوی تعبیرگرایی و واقع‌گرایی، محمد عزیز بختیاری(مترجم)، تهران: دانش و اندیشه معاصر.
ذکایی، محمدسعید، قاراخانی، معصومه(1386)، « دختران جوان و ارزش‌های زنانگی»، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 9، صص100-73.
رادور، اعظم، زندی، مسعود(1385)،«تغییرات نقش زن در سینمای ایران»، مجله مطالعات جهانی رسانه، شماره 2، صص1-28.
راودراد، اعظم و الهی‌فر، کبری(1392)، « تماشاگری زن و لذت زنانه در سینما: خوانشی زنانه از فیلم تلما و لوئیس و واکنش پنجم»، مجله زن در فرهنگ و هنر، شماره3، صص 306-283.
رستگار خالد، امیر، مهدی، کاوه(1392) «زنان و پروژه زیبایی»، فصلنامه زن در توسعه و سیاست، شماره 4، صص478-453.
رفعت جاه، مریم و هومن، نیلوفر ( 1394)، « تحلیل روایی و نشانه شناختی تصویر زن مطلقه در سینمای ایران»، زن در فرهنگ و هنر، دوره 7 ،شماره 4، صص421-436.
رفعت‌جاه، مریم، رهبری،لادن( 1393)، « گونه‌شناسی اکتشافی برداشت از مفهوم زنانگی»، مجله مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، شماره 2،صص334-311.
سفیری، خدیجه، گلبهاری، ندا(1392 )، «رابطه‏ بین سرمایه‏ فرهنگی و مدیریت بدن (در بین زنان و مردان 20 تا 59 سال ساکن تهران)»، دوره 20، شماره 1، ، صفحه 39-65
سلطانی گرد فرامرزی، مهدی(1385)، «نمایش جنسیت در سینمای ایران»، مجله زن در توسعه و سیاست، شماره 14، صص92-61.
سلطانی گردفرامرزی مهدی (1383)، « زنان در سینمای ایران»، مجله هنرهای زیبا، شماره 18، صص98-87.
شاهنوشی، مجتبی؛ تاکی، علی(1390)، «تحلیل محتوای سه گانه مهرجویی (لیلا، سارا و بانو) پیرامون نقش زن در خانواده»، مجله فرهنگ و رسانه، شماره 221، صص87-108.
شعاع، محسن، نیازی، محسن(1395)، «فرا تحلیلی بر ارتباط سرمایه فرهنگی و مدیریت بدن»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، شماره1، 81-61.
شورت، ادموند سی(1387) روش‌شناسی مطالعات برنامه درسی، محمود مهرمحمدی و همکاران(مترجمان) تهران: سمت.
شهابی، محمود و اعطاف، وحید(1393)، « مطالعه پدیدارشناسانه نگرانی مردان از ابژه‌سازی و خود ابژه‌سازی زنان»، مجله جامعه‌شناسی ایران، شماره2، صص152-126.
صادقی فسایی، سهیلا، پروایی، شیوا( 1395) «نحوه بازنمایی زن در زیست جهان مدرن در فیلم‌های اصغر فرهادی: مطالعه موردی چهارشنبه سوری، درباره الی و جدایی نادر از سیمین» سال 8، شماره2 و صص147-170.
عبدالخانی، لنا و نصرآبادی، محمد(1390) «بازنمایی نقش زنان در سینما: سیاست‌گذاری‌های فرهنگی در سینمای قبل و پس از انقلاب اسلامی»، فصلنامه زن و فرهنگ، شماره10، صص96-87.
عبدلی، سمانه و محمدحسنی، نشرین(1394)، «سنتزپژوهی مولفه‌ها، ابزارها و روش‌های به‌کاررفته در ارزشیابی یادگیری الکترونیکی و ارائه الگویی جامع برای ازشییابی آموزش الکترونیکی» فصلنامه مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، سال پنجم، شماره9، صص153-179.
عموزاده، محمد، اسنفدیاری، نسیم(1391)، «بازنمودن هویت اجتماعی در رسانه: بررسی روند تغییرات هویت اجتماعی زنان در سینمای پس از انقلاب»، زن در فرهنگ و هنر، دوره4، شماره 3،صص119-138.
فاتحی، ابوالقاسم، اخلاصی، ابراهیم( 1387)، «مدیریت بدن و رابطه آن با پذیرش اجتماعی بدن»، مطالعات راهبردی زنان، دوره 11، شماره 41،صص9-42.
فیلک،اووه (1388) درآمدی بر تحقیق کیفی، هادی جلیلی(مترجم)، تهران: نشر نی.
قادرزاده، امید، قادرزاده، هیرش، حسن‌پناه، حسین(1391)، « تأثیر مصرف رسانه‌های جمعی بر مدیریت بدن زنان»، فصلنامه زن و جامعه، شماره 11، صص154-125.
قادری، طاهره، سیفی، مریم ( 1392)، «عوامل مرتبط با مدیریت نمایشی بدن»، فصلنامه برنامه‌ریزی، رفاه و توسعه اجتماعی، دوره 5، شماره 17، صفحه 69-104
کاویانی، حسن و نصر، احمدرضا(1395)، «سنتزپژوهی چالش‌های برنامه‌های درسی آموزش عالی کشور در دهه اخیر و راهکارهای پیش‌رو»، فصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، سال هفتم، شماره 13.
کرمی، محمدتقی(1395)، «بازنمایی زن دوم در سینمای ایران»، مجله مطالعات رسانه‌های نوین، شماره6، صص207-163.
مارش، کالین جی(1387) پژوهش تلفیقی: سنتزپژوی در روش‌شناسی مطالعات برنامه درسی، محمود مهرمحمدی و همکاران(مترجمان) تهران: سمت.
محمد پور،احمد(1389) روش در روش، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
مرادی، علیرضا، زمانی، طوبی و کاظمی، علی(1391)، « سینما و تفاوت: بررسی نشانه‌شناختی فیم عروس آتش»، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، شماره4، صص153-131.
معینی علمداری، جهانگیر(1378) سیاست نشانه‌ها: نشانه‌شناسی و بازسازی نظریه سیاسی، دانشگاه تهران.
مهدیزاده، مهدی (1378) بولتن مرجع فمینیسم، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.
مهدی زاده شراره، رضایی فاطمه (1393)، « نقش متغیرهای میانجی در تأثیرگذاری تلویزیون‌های ماهواره‌ای بر مدیریت بدن دختران و زنان جوان»، مجله مطالعات توسعه اجتماعی- فرهنگی، شماره 2، صص205-185.
والنر، فریتز (1376) واقع‌گرایی سازنده. سهیل بیگدلی و پروانه خسروی زاده(مترجمان)، قم: دارالتحقیق بیگدلی.
 
 
 
Jackson, G.B., Methods for integrative reviews. Review of educational research, Vol. 50, (1980), pp. 438-460
Creswell, J., Educational research: Planning conducting, and evaluating quantitative and qualitative research. Boston, MA: Pearson Education, Inc, (2012).)