نوع مقاله : علمی ترویجی
نویسنده
دانشیار جامعه شناسی و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
چکیده
مطالعه زمینههای اجتماعی فرهنگی زندگی روزمره زنان در پرتوی تحولات مشروطهخواهی و مصادف با ورود جریانهای ذهنی و عینی مدرنیته به جامعه ایران از اهمیت وافری در بررسی مناسبات جنسیتی و نیز تغییرات اجتماعی برخوردار است. این پژوهش به روش کیفی تحلیل سند به بررسی اشعار عالمتاج قائم مقامی پرداخته تا نمایی از مشکلات زنان در زمانه او بهدست دهد.
فرودستی و منزلت اجتماعی پایین، فقدان هویت مستقل زنان، تمسک به نیروهای خرافی، ازدواج اجباری، طلاق، بیوهگی، انزوای اجتماعی، خشونت علیه زنان، قتلهای ناموسی از مشکلات اجتماعی مطرح شده در اشعار است. همچنین شاعر با انعکاس گفتگوهایش با اشیا در فقدان روابط انسانی مشفقانه و مراقبت-محور و حمایت اجتماعی رسمی و گروههای غیررسمی، اهمیت کنشگران ناانسانی در زندگی زنان حاشیه-نشین اجتماعی را آشکار میسازد. شعر اجتماعی عالمتاج از نادر متون زن نوشته واقع گرا است که ما را با صورتبندی از پنداشت و احساسات زنانه متناظر آن در مواجهه با مشکلات مبتلابه آشنا میسازد. در عین حال عالمتاج با توجه دادن به موضوع وابستگی اقتصادی به شوهر، رنجهای منجربه ضعف قدرت استدلال و نیز اعتماد نفس در زنان ضمن مورد خطاب قراردادن زنان به معرفی راهبردهای برونرفتی چون همبستگی زنانه در جهت احقاق حق و کوشش برای تغییر وضعیت میپردازد.
کلیدواژهها
موضوعات
- ایمان، محمدتقی، نوشادی، محمدرضا (1390)، «تحلیل محتوای کیفی»، پژوهش، سال سوم، شماره دوم.
- ترابی فارسانی، سهیلا (1388)، تکاپوی زنان عصر قاجار فردیت جهان سنت و گذر از آن، تاریخ ایران و اسلام، ش 2.
- خلیلی، مریم و قدیر، مهسا (۱۳۹۰). مقایسه شعر و زندگی امیلی دیکنسون و ژاله قائممقامی، نشریه ادبیات تطبیقی، س ۳، ش ۵.
- رفیعی، حسن (۱۳۸۰) مشکل اجتماعی؛ دستور کار نظام رفاه اجتماعی، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال اول، ش ۱.
- رفیعی، مدنی و وامقی، (۱۳۸۷) مشکلات اجتماعی در اولویت ایران، مجله جامعهشناسی ایران، دوره نهم، ش ۱ و ۲.
- شریف، مریم و چاووشیان، شراره (۱۴۰۰). بررسی تطبیقی مقاومت در برابر سلطه مردانه در اشعار عالمتاج قائممقامی و کنستانس دوسلم، فصلنامه پژوهشهای ادبیات تطبیقی، دوره ۹، ش ۱.
- ضمیری، محمدرضا، (۱۳۸۳). دختران و ازدواج تحمیلی، فصلنامه کتاب زنان، ش ۲۴.
- علیرضایی و همکاران (۱۴۰۰). بررسی نمود کهنالگوی آنیموس در شعر ژاله قائممقامی، فصلنامه زن و جامعه، دوره ۱۲، ش ۴۷.
- فونتن و شویره، (۱۳۸۵) واژگان بوردیو، مرتضی کتبی، نشر نی.
- کاظمی عباس (۱۳۹۵) امر روزمره در جامعه پساانقلابی، نشر ج.
- کراچی، روحانگیز (۱۳۸۳) عالمتاج قائممقامی و هفت بررسی، تهران: داستانسرا.
- کوئن، بروس؛ درآمدی به جامعهشناسی، محسن ثلاثی، تهران، توتیا، 1384، چاپ بیست و ششم.
- گیدنز، آنتونی؛ جامعهشناسی، منوچهر صبوری، تهران، نی، 1381، چاپ هشتم.
- محمدی، مونا (۱۳۹۱). نگاهی به اندیشههای شعری ژاله قائممقامی، مجله تاریخ ادبیات، ش ۳، ۶۸.
- مرادی، ایوب (۱۳۹۴) شعر ژاله قائممقامی و دفاع از حقوق زنان، پژوهشنامه زنان، س ۶، ش ۳.
- مقدسی، محمدباقر، عامری، زهرا (۱۳۹۶). ازدواج اجباری؛ از ممنونیت تا جرم انگاری، آموزههای حقوق کیفری، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش ۱۲.
- Alirezaei et al. (1400). Investigating the archetype of animus in Jaleh Qaim maqami's poetry, Women and Society Quarterly, Vol. 12, No. 47. (in Persian) 10.30495/JZVJ.2021.24117.3144
- Fonten and Shuireh, (2008) Vocabulary of Bourdieu, Morteza Katabi, Ney Publishing.
- Giddens, Anthony(2009) Sociology, Manouchehr Sabouri, Tehran, Ni, 8th edition.
- Iman, Mohammad Taqi, Noshadi, Mohammad Reza (2018), "Qualitative Analysis", Research, Vol. 3, No. 2. (in Persian)
- Karachi, Roohangiz (2013) Alamtaj Qaim-maqami and seven reviews, Tehran: Dastansara. (in Persian)
- Kazemi Abbas (2015) Everyday affairs in the post-revolutionary society, J publication. (in Persian)
- Khalili, Maryam and Qadir, Mehsa (2019). Comparison of poetry and life of Emily Dickinson and Jale Ghaem-Maqami, Comparative Literature Journal, Vol. 3, No. 5. (in Persian)
- Koen, Bruce; An Introduction to Sociology, Mohsen Talasi, Tehran, Totia, 2014, twenty-sixth edition.
- Moghdisi, Mohammad Bagher, Ameri, Zahra (2016). Forced marriage; From Prohibition to Criminalization, Criminal Law Doctrines, Razavi University of Islamic Sciences, No. 12. (in Persian)
- Mohammadi, Mona (2011). A look at the poetic thoughts of Jaleh Qaem-maqami, History of Literature Magazine, Vol. 3, No. 68. (in Persian)
- Moradi, Ayoub (2014) Jaleh Qaim-maqami's poem and defense of women's rights, Women's Research Journal, Vol. 6, No. 3(in Persian)
- Rafiei, Hassan (2008) Social problem; Agenda of social welfare system, social welfare quarterly, Vol. 1, No. 1 (in Persian) http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-1731-fa.html
- Rafiei, Madani and Vamghi, (2015) Social problems in Iran's priority, Iranian Journal of Sociology, Vol. 9, No. 1&2. (in Persian)
- Ritchie J & Lewis J (2003). Qualitative Research Practice, London: sage.
- Ritchie J & Lewis J (2003). Qualitative Research Practice, London: sage.
Sharif, Maryam and Chavoshian, Sharara (1400). A comparative study of resistance against male domination in the poems of Alamtaj Qaemmaqami and Constance Duslam, Comparative Literature Research Quarterly, Vol. 9, No. 1. (in Persian) 20.1001.1.23452366.1400.9.1.6.8
- Torabi Farsani, Soheila (1388), Qajar era women's struggle for the individuality of the world of tradition and its transition, History of Iran and Islam, vol. 2. (in Persian)
- Zamiri, Mohammadreza, (2008). Girls and Forced Marriage, Women's Book Quarterly, No. 24. (in Persian)