نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسنده

استادیار گروه حقوق دانشکده علوم انسانی دانشگاه مراغه

چکیده

در سال‌های اخیر، فیلترینگ یا پالایه سازی به‌عنوان اصلی‌ترین اقدام برای کنترل فضای سایبر و پیشگیری از جرم در سطح وسیعی به کار گرفته شده است. قطع نظر از کارآمدی یا ناکارآمدی این ابزار، غایت پیشگیری از جرم هر اندازه والا و بااهمیت باشد، نباید با نقضِ حق‌های بنیادین افراد و اصول حقوقی تحقق یابد. یافته‌های این نوشتار نشان می‌دهد، برآیندِ کاربستِ رو به تزایدِ پالایش محتوا به شیوه جاری، موجب نهادینه شدن فرهنگ امنیتی، تهدید و تحدید حقوق و آزادی‌های مشروع شهروندان می‌شود؛ همچنین پالایه سازی به شیوه جاری در ایران، آشکارا با اصول بنیادین حقوق کیفری همچون اصل قانونی بودن، اصل قضایی بودن و اصل برابری که در قانون اساسی مورد شناسایی و حمایت قرار گرفته‌اند، مغایرت دارد. نتیجه و نظریه این مقاله آن است که اولاً؛ در حال حاضر با فقدان نصِ صریح در قوانین کیفری، نقض تدابیر مسدودسازی توسط شهروندان فضای مجازی نمی‌تواند واجد جنبه‌ی کیفری باشد. ثانیاً اعمال محدودیت در فضای مجازی اگر با حق‌های بنیادین ملت یا اصول قانون اساسی، در تضاد باشد، ممکن است، تحت شرایطی مصداق سلب آزادی‌های ملت موضوع ماده 570 قانون مجازات تلقی گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

  • اسماعیلی، محسن. نصر الهی، محمدصادق. (1394). «پالایش فضای مجازی؛ حکم و مسائل آن از دیدگاه فقهی»، فصلنامه علمی-پژوهشی دین و ارتباطات، سال 23، شماره اول، صص: 53-80.
  • اسماعیلی، محمد. (1396). «عدالت پیشگیرنده: مهار جرم در بستر نظام حقوقی»، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دوره 4، شماره 2، صص: 297-326.
  • امیدی، جلیل. (1394). تفسیر قانون در حقوق جزا، چاپ اول، تهران: انتشارات مخاطب.
  • امیر جاوید، شبنم. (1396). گزارشی آماری در رابطه با توسعه اینترنت در چین، به سفارش مرکز فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال تهران: انتشارات پشتیبان.
  • بابازاده مقدم، حامد. اسدی، عباس. (1396). «اصول پالایش (فیلترینگ) پایگاه‌های اطلاع‌رسانی اینترنتی»، فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین، سال سوم، شماره 9، صص: 163-194.
  • بصیریان جهرمی، علی. خانیکی، هادی. (1393). «سیاست‌گذاران ایرانی و سیاست‌گذاری رسانه‌های اجتماعی؛ چالش‌ها، الگوها و ارائه یک مدل پیشنهادی» فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 21، صص: 25-70.
  • بن، پیر. (1384). «اساسی سازی حقوق اسپانیا؛ تأثیر قانون اساسی بر حقوق اسپانیا»، ترجمه: جواد تقی زاده، مجله حقوق اساسی، شماره 5.
  • تقی زاده، جواد. (1386). «مسئله اساسی سازی نظم حقوقی»، مجله پژوهش‌های حقوقی، شماره 11، صص:129-162.
  • جاویدنیا، جواد. عابدی، علیرضا. سلطانی، عباسعلی. (1394). «واکاوی سیاست‌های پالایش محتوای مجرمانه از منظر فقهی»، دو فصلنامه علمی-پژوهشی دین و ارتباطات، سال 22 شماره 2، صص: 35-61.
  • حسین نژاد، مجتبی. منیری حمزه کلایی، حمیدرضا. (1396). «تحلیل و بررسی فقهی اجرای فیلترینگ در فضای مجازی»، فصلنامه علمی-پژوهشی حکومت اسلامی، سال 22، شماره 2، صص: 27-56.
  • دلماس مارتی، می ری. (1381). نظام‌های بزرگ سیاست جنایی، ترجمه: علی حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: جلد نخست، انتشارات میزان.
  • رحمتی، حسینعلی. شهریاری، حمید. (1396). «فیلترینگ و دشواره تزاحم اخلاقی»، فصلنامه علمی-پژوهشی اخلاق وحیانی، سال 5، شماره 2، صص: 146-168.
  • سعد، علی. (1394). «درآمدی بر سیاست‌های فیلترینگ سراچه‌های اینترنتی»، فصلنامه علمی-پژوهشی رسانه‌های نوین، سال اول، شماره 2، صص: 145-169.
  • شجاعی، علی. (1393). تفسیر قانون جنایی؛ در پرتو تفسیرشناسی و تحلیل گفتمان، تهران: انتشارات دادگستر.
  • شمس ناتری، محمد ابراهیم. عطازاده، سعید. (1387). «حمایت کیفری از حقوق شهروندی در ایران»، فصلنامه علمی-ترویجی کارآگاه، شماره 4، صص:66-82.
  • عالی پور، حسن. (1390). حقوق کیفری فناوری اطلاعات (جرایم رایانه‌ای)، معاونت حقوقی و توسعه قضایی قوه قضاییه، تهران: انتشارات خرسندی.
  • عالی پور، حسن. (1395). «حکمت قانون‌گذار و خطا در قانون‌گذاری کیفری؛ از فره مندی تا پاسخگویی»، انتشاریافته در علوم جنایی تطبیقی در پرتو همکاری‌های بین‌المللی، مجموعه مقالات نکوداشت دکتر سیلویا تلنباخ، تهران: انتشارات میزان.
  • قیاسی، جلال‌الدین. (1379). روش تفسیر قوانین کیفری، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی: پژوهشکده فقه و حقوق، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  • محب الرحمن، محمدمهدی. صرامی، سیف الله. محب الرحمن، محمدعلی. (1394). «پژوهشی در حکم فقهی فیلتر»، فصلنامه علمی-پژوهشی، کاوشی نو در فقه، سال 22 شماره 4، صص: 33-60.
  • نجفی ابرندآبادی، علی حسین. (1390). «پیشگیری عادلانه از جرم»، علوم جنایی: مجموعه مقالات تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری، تهران، انتشارات سمت، چاپ چهارم، صص: 559-599.
  • نجفی ابرندآبادی، علی حسین. (1393). درآمدی بر اساسی سازی حقوق کیفری، در: گرجی، علی‌اکبر، در تکاپوی حقوق عمومی، تهران: انتشارات جنگل.
  • نجفی ابرندآبادی، علی حسین. رضوانی، سودابه. (1394). «سلبِ آزادی پیشگیری محور با تأکید بر ماده 150 قانون مجازات اسلامی 1390»، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال چهارم، شماره دوازدهم، صص: 9-42.
  • نوریان، علی‌رضا. (1396). آیین دادرسی کیفری؛ جرایم رایانه‌ای و مخابراتی، تهران: انتشارات میزان.
  • منابع اینترنتی:
  • انتظاری، محمدحسن. (1392). «پایان سلیقه گرایی در اینترنت»، روزنامه ایران، قابل‌دسترس در:
  • http://www.iran-newspaper.com/newspaper/page/5570/1/252073/0

 

  • خرم‌آبادی، عبدالصمد. (1387). «پنج میلیون سایت ایرانی در کشور فیلتر شده است.»، خبرگزاری مهر، قابل‌دسترس در:
  • com/news/784979
  • هادیان فر، سید کمال. (1396). «سهم 66 درصدی تلگرام و اینستاگرام از جرایم فضای مجازی»، خبرگزاری دانشجویان ایران. {} قابل‌دسترس در:
  • https://www.isna.ir/news/96120602570/
  • مرکز ملی افکار سنجی دانشجویان ایران. (1395). «از هر 10 ایرانی ۶ نفر در شبکه‌های اجتماعی مجازی عضو هستند»، {} قابل‌دسترس در:
  • http://www.ispa.ir/Default/Details/fa/1662/مطابق-نظرسنجی-ایسپا؛-از-هر-10-ایرانی-۶-نفر-در-شبکه-های-اجتماعی-مجازی-عضو-هستند
  • مرکز افکار سنجی دانشجویان (ایسپا). (1397). «79 درصد از استفاده‌کنندگان تلگرام، همچنان در این پیام‌رسان حضور دارند» قابل‌دسترس در:
  • http://ispa.ir/Default/Details/fa/1925
  • رحیمی، حسن. (1397)، «استفاده از تلگرام عنوان جزایی دارد»، خبرگزاری دانشجویان ایران، قابل‌دسترس در:

https://www.isna.ir/news/97041307387

 

 

 

 

 

Al- shohaib, k. (2010). “factors influencing the adoption the internet by public relations professional in the private and public sectors of Saudi Arabia.” Management communication quarterly. 24 (1) pp: 104-121.

Alipour, Hassan. (2011). Information technology criminal law (computer crimes), Legal and Judicial Development Department of the Judiciary, Tehran: Khorsandi Publications. (in Persian)

Alipour, Hassan. (2015). "Legislator's wisdom and error in criminal legislation; From Farah Mandi to Accountability", published in Comparative Criminal Sciences in the Light of International Cooperation, a collection of articles written by Dr. Sylvia Tellenbach, Tehran: Mizan Publications. (in Persian)

Amir Javid, Shabnam. (2016). A statistical report on the development of the Internet in China, commissioned by the Tehran Center for Information Technology and Digital Media: Support Publications. (in Persian)

Aryan, Simurgh. Aryan, Homa. and Halderman J. Alex. (2013). “Internet Censorship in Iran: A First Look”. Published in FOCI.

Babazadeh Moghadam, Hamed. Asadi, Abbas (2016). "Principles of Internet Information Database Filtering", New Media Studies Quarterly, third year, number 9, pp: 163-194. (in Persian)

Basirian Jahormi, Ali. Khaniki, conductor. (2013). "Iranian policymakers and social media policymaking; Challenges, patterns and presentation of a proposed model" Social Development and Welfare Planning Quarterly, No. 21, pp. 25-70. (in Persian)

Ben, Pir. (1384). "Establishment of Spanish law; The impact of the Constitution on Spanish law", translated by: Javad Taghizadeh, Journal of Basic Law, No. 5.

Delmas Marti, May Ray. (1381). The great systems of criminal politics, translated by: Ali Hossein Najafi Abrandabadi, Tehran: Volume One, Mizan Publications. (in Persian)

Gies, L. (2008). “how material are cyber bodies? Broadband internet and embodied subjectivity”. Crime, media, culture. 4 (3), pp, 311-330.

Hossein Nejad, Mojtabi. Moniri Hamzeh Kalaei, Hamidreza. (2016). "Jurisprudential analysis and investigation of the implementation of filtering in cyberspace", Islamic Government Scientific-Research Quarterly, year 22, number 2, pp: 56-27. (in Persian)

Hunt, Richard Reid. (2014). moving beyond regulatory mechanism: a typology of internet control regimes, dissertation and theses, Portland state university PDXScholar.

Ismaili, Mohammad. (2016). "Preventive justice: curbing crime in the framework of the legal system", scientific research quarterly of criminal law and criminology studies, volume 4, number 2, pp: 297-326. (in Persian)

Ismaili, Mohsen. Nasr Elahi, Mohammad Sadiq. (2014). "Refining cyber space; Ruling and its issues from a jurisprudential point of view", Scientific-Research Quarterly of Religion and Communication, Year 23, Number 1, pp: 53-80. (in Persian)

Javednia, Javad. Abedi, Alireza. Soltani, Abbas Ali. (2014). "Analysis of criminal content filtering policies from a jurisprudential perspective", two scientific-research quarterly journals of religion and communication, year 22, number 2, pp: 35-61. (in Persian)

Lemensterel, m. hunter, m. (2002). “internet E-Ethics in confrontation with an activists agenda: yahoo on trial.” Journal of business ethics. 39 (2), pp: 135-144.

Mohibur Rahman, Mohammad Mehdi. Sarami, Saifullah. Mohibur Rahman, Muhammad Ali. (2014). "Research on Filter Jurisprudence", scientific-research quarterly, new exploration of jurisprudence, year 22, number 4, pp: 33-60. (in Persian)

Najafi Abrandabadi, Ali Hossein. (1390). "Just crime prevention", criminal sciences: a collection of essays in honor of professor Dr. Mohammad Ashuri, Tehran, Samt Publications, 4th edition, pp: 559-599. (in Persian)

Najafi Abrandabadi, Ali Hossein. (2013). An introduction to the fundamentalization of criminal law, in: Gurji, Ali Akbar, in the pursuit of public rights, Tehran: Jangal Publications. (in Persian)

Najafi Abrandabadi, Ali Hossein. Rezvani, Sudabah. (2014). "Deprivation of freedom based on prevention with emphasis on Article 150 of the Islamic Penal Code 1390", Criminal Law Research Quarterly, 4th year, 12th issue, pp: 42-9. (in Persian)

Nooryan, Alireza. (2016). Code of Criminal Procedure; Computer and Telecommunication Crimes, Tehran: Mizan Publications. (in Persian)

Olsson, T. (2006). “Appropriating civic information and communication technology: a critical study of Swedish ICT policy vision.” New media and society, 8 (4) pp: 611-627.

Omedi, Jalil. (2014). Interpretation of the law in criminal law, first edition, Tehran: Mandaz Publications. (in Persian)

Qiyazi, Jalaluddin. (1379). The method of interpretation of criminal laws, Qom: Center for Islamic Studies and Research: Research Institute of Jurisprudence and Law, Publications of the Islamic Propaganda Office. (in Persian)

Rahmati, Hossein Ali. Shahriari, Hamid. (2016). "Filtering and the Difficulty of Ethical Conflict", Scientific-Research Quarterly of Ahlak Vahiani, Year 5, Number 2, pp. 168-146. (in Persian)

Recommendation CM/Rec. (2008). 6 of the Committee of Ministers to member states on measures to promote the respect for freedom of expression and information with regard to Internet filters.                                                      https://wcd.coe.int/wcd/ViewDoc.jsp?Ref=CM/Rec(2008)6

Saad, Ali. (2014). "Introduction to Internet content filtering policies", New Media scientific-research quarterly, first year, number 2, pp: 145-169. (in Persian)

Shams Natri, Mohammad Ibrahim. Atzadeh, Saeed. (1387). "Criminal protection of citizen's rights in Iran", Scientific-Promotional Quarterly of Detective, No. 4, pp. 66-82. (in Persian)

Shujaei, Ali. (2013). interpretation of criminal law; In the light of hermeneutics and discourse analysis, Tehran: Dadgstar Publications. (in Persian)

Stol, W.Ph. Kaspersen, J. Kerstens, E.R. Leukfeldt en A.R. Lodder. (2009). “Governmental filtering of websites: the Dutch case.” Computer Law & Security Review 25 (3): 251 – 262. (in Persian)

Taghizadeh, Javad. (1386). "The problem of fundamentalization of the legal system", Journal of Legal Research, No. 11, pp. 129-162. (in Persian)

. Inteziri, Mohammad Hassan. (2012). "The end of tasteism on the Internet", Iran newspaper, available at:

http://www.iran-newspaper.com/newspaper/page/5570/1/252073/0

. Khoramabadi, Abdul Samad. (1387). "Five million Iranian sites have been filtered in the country", Mehr news agency, available at:

mehrnews.com/news/784979

Hadian Far, Seyyed Kamal. (2016). "Telegram and Instagram account for 66 percent of cyberspace crimes", Iran Student News Agency. {} Available at:

https://www.isna.ir/news/96120602570/

National Center of Opinion Survey of Iranian Students. (2015). "6 out of 10 Iranians are members of virtual social networks", {} available at:

http://www.ispa.ir/Default/Details/fa/1662/According to ISPA's survey; 6 out of every  Iranians are members of virtual social networks.

Student Opinion Survey Center (ISPA). (2017). "79% of Telegram users are still in this messenger" available at:

http://ispa.ir/Default/Details/fa/1925

Rahimi, Hassan. (2017), "Using Telegram is punishable", Iran Students News Agency, available at:

https://www.isna.ir/news/97041307387