نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه علوم ارتباطات، پردیس علوم و تحقیقات فارس، دانشگاه آزاد اسلامی ، فارس، ایران و گروه علوم ارتباطات، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

2 دانشیار جامعه شناسی، واحد جهرم، دانشگاه آزاد اسلامی، جهرم، ایران(نویسنده مسئول)

3 استادیار علوم سیاسی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی ، شیراز، ایران؛

چکیده

روزنامه‌های انقلابی در جریان انقلاب مشروطیت نقش تعیین‌کننده ایفاء کردند. دو روزنامه روح‌القدس و صوراسرافیل در میان این روزنامه‌ها برجسته هستند. روزنامه روح‌القدس در مجموع 73 سرمقاله، مقاله، مکتوب چاپ کرد که از میان آن‌ها 59 سرمقاله و مقاله، جنبه‌ی انتقادی داشت؛ به عبارت دیگر، 80 درصد از مطالب روزنامه، انتقادی بود. انتشار روزنامه صوراسرافیل از پیروزی انقلاب مشروطیت شروع شد و تا کودتای محمدعلی شاه قاجار به طول انجامید. در این مدت تعداد 32 شماره از این روزنامه منتشر شد. پژوهش حاضر با نگاهی به نقش مطبوعات در انقلاب مشروطیت، درصدد بررسی و بیان نقش این روزنامه‌ها در افزایش آگاهی مردم است. روش تحقیق این پژوهش تحلیل محتوا است. محتوا این دو روزنامه با توجه به اهداف این دو نشریه تجزیه و تحلیل شدند. یافته‌های تحقیق نشان داد که این دو نشریه در جریان انقلاب مشروطه، با ترویج افکار آزادی‌خواهانه و انتقاد از نظام استبدادی سهم قابل‌ملاحظه در تحولاتی ایفا کردند که به «انقلاب مشروطیت» در ایران شهرت دارد.

کلیدواژه‌ها

آبراهامیان، یرواند (1389)؛ ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
باری یر، ج (1363)، اقتصاد ایران، تهران: موسسه حسابرسی سازمان صنایع ملی ایران.
بدیعی، نعیم(1377).« تحلیل محتوای مطالب 10 روزنامه تهران».رسانه، شماره9 :33-22.
براون، ادوارد (1386)؛ تاریخ مطبوعات و ادبیات ایران در دوره مشروطیت، ترجمه محمد عباسی، تهران: نشر علم.
بشیر، حسن (1388)؛ نقش مطبوعات در فرایند نوسازی سیاسی و اجتماعی ایران در دوره قاجاریه، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
بهرامپور، شعبانعلی(1379). «غیرسازی درنشریات حزبی».رسانه، شماره11: 31-22.
پروین، ناصرالدین (1377)؛ تاریخ روزنامه‌نگاری ایرانیان و دیگر پارسی نویسان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
خانیکی، هادی (1381)؛ قدرت، جامعه مدنی و مطبوعات، تهران: انتشارات طرح نو.
دبیر سیاقی، سید محمد (1364)، مقالات دهخدا، تهران: انتشارات تیراژه.
درودیان، ولی الله (1378)، دخوی نابغه، تهران، گل آقا.
ذاکرحسین، عبدالرحیم (1375)؛ مطبوعات سیاسی ایران در عصر مشروطیت، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
راسخ، کرامت اله (بهار و تابستان، 1398)، «میرزا صالح شیرازی و سنت گرایی بازتابی»، مطالعات ایرانی (دانشگاه کرمان)، شماره 35، 67-93.
ساروخانی، باقر (1382؛ جامعه‌شناسی ارتباطات، تهران: انتشارات اطلاعات.
صدرهاشمی، محمد (1363)؛ تاریخ جراید و مجلات ایران. (ج 2)، اصفهان: انتشارات کمال.
فدائی، غلامرضا(1387).«روزنامه مجلس، اولین روزنامه ملی دوران مشروطیت».گنجینه اسناد ،شماره18، 50-35.
قاسمی، فرید (1380)؛ مطبوعات ایران در قرن بیستم، تهران: نشر قصه.
قاضی مرادی، حسن (1384)؛ نوسازی سیاسی در عصر مشروطه ایران، تهران: نشر اختران.
قاضی‌زاده، علی‌اکبر (1379)،؛ جان‌باختگان روزنامه‌نگار، تهران: انتشارات جامعه‌ایرانیان.
کریپندورف، کلوز (1383)؛ تحلیل محتوا، ترجمه: هوشنگ نائبی، تهران: نشر نی.
کسروی، احمد (1357)؛ تاریخ مشروطه ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ پنجم.
کهن، گوئل (1362)؛ تاریخ سانسور در مطبوعات ایران، (ج 2)، تهران: انتشارات آگاه.
گلبن، محمد (1363)؛ مجموعه روزنامه روح‌القدس، تهران: نشر چشمه.
لرنر، دانیل (1383)؛ گذر جامعه سنتی، ترجمه: غلام رضا خواجه سروی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
محسنیان راد، مهدی (1375)؛ انقلاب، مطبوعات و ارزش‌ها، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
مصطفوی، فرحناز (1395)؛ مبانی ارتباطات و توسعه، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
معتمد نژاد، کاظم (1386)؛ وسایل ارتباط جمعی، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
معتمد نژاد، کاظم (2536)؛ روش تحقیق در محتوای مطبوعات، تهران: انتشارات دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی.
معتمد نژاد، کاظم(1386 )؛ وسایل ارتباط جمعی، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
ملک‌زاده، مهدی (1362)؛ تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، تهران: نشر علمی.
مولانا، حمید (1358)؛ سیر ارتباطات اجتماعی در ایران، تهران: انتشارات دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی.
هابرماس، یورگن (1392)؛ دگرگونی ساختاری حوزه عمومی، ترجمه: جمال محمدی، تهران: نشر افکار.
یزدانی، سهراب (1386)؛ صوراسرافیل، نامه آزادی، تهران: نشر نی.
ب: روزنامه‌ها
روزنامه صوراسرافیل (تهران 1325- 1326 هجری قمری) از شماره 1 تا 32.
روزنامه روح‌القدس (تهران 1325- 1326 هجری قمری) از شماره 1 تا 28.
Abrahamian, Yervand (2010); Iran between two revolutions, translated by Ahmad Golmohammadi and Mohammad Ebrahim Fatahi, Tehran: Ney Publishing.
Bari Yer, J. (1984), Iran's Economy, Tehran: Audit Institute of National Industries Organization of Iran.
Badiei, Naeem (1998). "Content Analysis of 10 Tehran Newspapers". Rasaneh, No.9: 22-33.
Browne, Edward (2007); History of Iran's press and literature in the period of constitutionalism, translated by Mohammad Abbasi, Tehran: Alam Publishing.
Bashir, Hassan (2009); The role of the press in the process of political and social modernization of Iran during the Qajar period, Tehran: Imam Sadegh University Press.
Bahrampur, Shaban Ali (2000). "Nervization in party publications". Rasane, No. 11: 22-31.
Parveen, Naseruddin (1998); Journalism history of Iranians and other Persian writers, Tehran: University Publishing Center.
Khaniki, Hadi (2002); Power, civil society and the press, Tehran: New Design Publications.
Debir Siyaghi, Seyyed Mohammad (1985), Dehkhoda Articles, Tehran: Tiraje Publications.
Drodian, Valiullah (1999), Dakhoi Nabaghe, Tehran, Gol Agha.
Zakir Hossein, Abdur Rahim (1996); Iran's political press in the era of constitutionalism, Tehran: Tehran University Press.
Rasakh, Karamat Elah (Spring and Summer, 2018), "Mirza Saleh Shirazi and Reflexive Traditionalism", Iranian Studies (Kerman University), No. 35, 67-93.
Sarukhani, Baqir (2012); Sociology of Communication, Tehran: Information Publications.
Sadrhashmi, Mohammad (1984); History of Iranian newspapers and magazines. (Vol. 2), Isfahan: Kamal Publications.
Fedai, Gholamreza (2008). "Majles newspaper, the first national newspaper of the constitutional era". Treasure of Documents, No. 18, 35-50.
Ghasemi, Farid (2010); Iranian press in the 20th century, Tehran: Eshar Qaseh.
Ghazi Moradi, Hassan (2004); Political modernization in Iran's constitutional era, Tehran: Akhtaran Publishing House.
Ghazizadeh, Ali Akbar (2000), Journalists' deaths, Tehran: Jamia Iranian Publications.
Krippendorff, Klaus (2013); Content analysis, translation: Hoshang Naibi, Tehran: Ney Publishing.
Kasravi, Ahmed (1978); Iran's Constitutional History, Tehran: Amirkabir Publications, fifth edition.
Kohn, Goel (1983); History of Censorship in Iranian Press, (Vol. 2), Tehran: Aghat Publications.
Golban, Mohammad (1984); Ruh al-Qudos newspaper collection, Tehran: Cheshmeh Publishing.
Lerner, Daniel (2004); The transition of traditional society, translated by: Gholamreza Khaje Sarvi, Tehran: Strategic Studies Research Institute.
Mohsenian Rad, Mehdi (1996); Revolution, Press and Values, Tehran: Islamic Revolution Cultural Documents Organization.
Mostafavi, Farhanaz (2015); Basics of Communication and Development, Tehran: Payam Noor University Press.
Motamed Nejad, Kazem (2006); Mass communication tools, Tehran: Allameh Tabatabai University Press.
Motamed Nejad, Kazem (1977); Research method in press content, Tehran: Publications of Faculty of Social Communication Sciences.
Motamed Nejad, Kazem (2006); Mass communication tools, Tehran: Allameh Tabatabai University Press.
Malekzadeh, Mehdi (1979); History of Iran's Constitutional Revolution, Tehran: Scientific Publication.
Molana, Hamid (1979); The course of social communication in Iran, Tehran: Publications of the Faculty of Social Communication Sciences.
Habermas, Jürgen (2012); Structural transformation of the public sphere, translation: Jamal Mohammadi, Tehran: Afkar.
Yazdani, Sohrab (2007); Sorasarafil, Nameh Azadi, Tehran: Nei Publishing.
Soresrafil newspaper (Tehran 1907-1908 AH) from number 1 to 32.
Ruh al-Qudos newspaper (Tehran 1907-1908 AH) from number 1 to 28.